Reklama tarqatishda davlat tiliga doir talablarni buzganlik uchun fuqarolar va mansabdor shaxslarga nisbatan ma’muriy javobgarlik belgilash taklif qilinyapti.

Joriy yilning 18 oktyabr kuni O‘zsanoatqurilishbank tomonidan O‘zbek tili bayrami munosabati bilan «Qadring baland bo‘lsin, ona tilim» shiori ostida ma’naviy tadbir tashkil etildi. Tadbirga O‘zbekiston Yozuvchilar uyushmasi a’zosi, «Do‘stlik» ordeni sohibi, shoir Shodmonqul Salom taklif etildi.

Tanlovning har bir yo‘nalishi bo‘yicha loyihalar joriy yilning 1 iyulidan 1 sentyabriga qadar Respublika Ma’naviyat va ma’rifat markazida tashkil etilgan ishchi guruh tomonidan qabul qilinadi.

JAR — davlat tillari soni bo‘yicha rekordchilardan sanaladi.

Agarda OAV chet tilida chop etilsa, uning ukraincha talqini ham bo‘lishi shart.

Endi kelajakda nima bo‘lishini tasavvur qilib ko‘ring: boyagi 3 xil avlod bir yozuvni o‘zlari uchun aniqlab olishlariga kamida 10-15 yil ketadi.

Chorshanba, 8-dekabr kuni Majlis (parlament quyi palatasi) deputatlari qonun loyihasini tasdiqlashdi.

Prezidenti Shavkat Mirziyoyev inauguratsiya marosimidagi nutqida davlat tili haqida alohida to‘xtalib o‘tdi.

Boltiqbo‘yi respublikasi qonunchiligiga ko‘ra, litva tilini bilmaydigan o‘quvchilarga muntazam umumta’lim maktabida saboq berishdan oldin, bir yil davomida mamlakat davlat tili o‘rgatiladi.

Tadbirda vazirlik markaziy apparati boshqarma va bo‘limlari, shuningdek, tizimdagi aksiyadorlik jamiyatlari, kompaniyalari, korxona, tashkilot va muassasalar rahbar xodimlari ishtirok etdi.

Qirg‘izistonda rus tilining rasmiy maqomi so‘roq ostida qolmoqda.

Tantanali tadbir bo‘ldi. Haykallar poyiga gul qo‘yishdan keyin Prezidentning tabrigi va boshqa nutqlar eshitildi. Tabrikda meni umidlantirgan bir qancha mujdalar aytildi. Masalan, davlat tili borasida ayrim qonun hujjatlariga o‘zgartirish va qo‘shimchalar kiritish to‘g‘risidagi loyihalar qonunchilik palatasiga kiritildi, degan gaplar. Xayrlisi bo‘lsin!

Dunyodagi barcha mustaqil davlatlarning mavjudlik mezonlari haqida gap ketsa, dastavval, uning rasmiy tili ko‘z oldimizda gavdalaadi. Darhaqiqat, millatning millat, xalqning xalq ekanini bildiruvchi eng muhim belgi uning davlat tilidir.

Eng qizig‘i, Mahatma Gandi ham bu borada Abdulla Qodiriyga hamfikr ekanini sezish qiyin emas.

«Davlat tili haqida»gi qonunning bir qator normalari deklarativ va umumiy xarakterga ega bo‘lganligi sababli ko‘zlangan maqsadlarga to‘la erishish imkonini bermayapti.

Hukumat qarori bilan (592-son, 28.09.2020 y.) O‘zbekiston Respublikasining fuqaroligiga qabul qilishda chet davlat fuqarosi yoki fuqaroligi bo‘lmagan shaxs tomonidan davlat tilini bilish darajasini aniqlash tartibi to‘g‘risidagi nizom tasdiqlandi.

Bugun, 15-sentyabrdan boshlab «O‘zbekiston Respublikasining fuqaroligi to‘g‘risida»gi Qonun kuchga kirdi.

Manniy kashani bilasiz: sutga qorib pishiriladigan bo‘tqa, parhez taom. Qarang, shunday foram xo‘rakdan kamina bebahraman – chimxo‘rlikka davo qayda! Boz qarangki, shu yemakni xush ko‘rganimda men butunlay boshqa odam bo‘lib ketar ekanman. Qanaqa odam – bunisini endi qo‘yavering.

Ikki-uch yil avval fleshkadagi fotosuratni chiqarish uchun bir fotostudiyaga bordim. TTZdagi «Milliy taomlar» restorani biqinidagi sartaroshxona ichida. Rus kishi ekan, 50-55 yoshlar atrofida, sochlari oq, qotmadan kelgan, sergap, serharakat. Odatimiz – ruschada muddaoni tushuntirdim. Ensasi qotgandek tuyuldi, shang‘illaganicha fleshkamni olib kompyuteriga uladi.

Rossiya TIV rasmiy vakili Mariya Zaxarovaning O‘zbekistonda Davlat tili haqidagi gaplari yurtimizda keskin norozilikka sabab bo‘lgan edi. Madaniyat vaziri Ozodbek Nazarbekov bu borada o‘z fikrini bildirib o‘tdi.

Rossiya tashqi ishlar vazirligi rasmiy vakili Mariya Zaxarova O‘zbekistonda rasmiy doiralarda davlat tili ustuvor bo‘lishini belgilovchi qonun loyihasi atrofidagi muhokamalarga munosabat bildirdi. U jumladan shunday degan:

«O‘zbek tilining davlat tili sifatidagi nufuzi va mavqeini tubdan oshirish chora-tadbirlari to‘g‘risida»gi 2019-yil 21-oktyabrdagi prezident farmoni 30 yil oldin qabul qilingan qonunni unutganlar yoki bu qoidalarga xohlab-xohlamay, bilib-bilmay amal qilmayotganlarning uyg‘onishi uchun bir turtki bo‘ldi, deyish mumkin.

Davlat tili bilan bog‘liq vaziyat xorijda qanday? Ish hujjatlari qaysi tillarda yuritiladi? Mazkur savollarga ushbu maqolada javob izlanadi. 

Bu kabi suhbatni hayotimiz davomida juda ko‘p marta eshitganmiz, hatto o‘zimiz bu jarayonda ishtirok etganmiz. Lekin hech qachon suhbatdoshimizga o‘zbek tilida gapiring degan talab qo‘ymaganmiz. Aksincha, u qaysi tilda javob qaytarsa, unga osonroq bo‘lishi uchun uning tilida gapirishga harakat qilganmiz.

Adliya vazirligi muhokamaga qo‘ygan qonun loyihasi ustida bahslar tinmayapti. Tortishuvlarda muxolif tomon «nega Litva, Latviya tajribasiga havola beryapsizlar?» degan e’tirozni bildirmoqda, ya’ni til siyosati Boltiqbo‘yi ssenariysi bilan borishidan ayrimlar xavfsiramoqda. Qolaversa, jarima bilan natijaga erishib bo‘lmaydi, bu progressiv usul emas degan fikrlar aytilmoqda.

Kecha Adliya vazirligi tomonidan bir qonun loyihasi muhokama uchun e’lon qilindi. Undagi qoida juda oddiy va tushunarli edi. Ya’ni agarda birorta davlat tashkiloti ish yuritishda davlat tili haqidagi qonun hujjatlari talablariga rioya etmasa, o‘sha tashkilotning mansabdor shaxsiga ma’muriy jarima solinadi (446 ming so‘mdan 1 mln 115 ming so‘mgacha).

Postsovet davlatlari ichida aholisi jihatdan ikkinchi o‘rinda turuvchi Ukrainada 2001 yilgi ma’lumotlarga ko‘ra, 8 milliondan ko‘proq rus millatiga mansub kishilar yashagan. O‘zbekistonda esa hozirgi kunda ularning soni yuqoridagi raqamdan qariyb 10 baravarga kamroqdir.

«Xabar.uz» axborot-tahliliy portali 25-aprel kuni O‘zbekiston va dunyoda ro‘y bergan xabarlar, yangiliklar haqida yana bir bor eslab o‘tadi.

Adliya vazirligi davlat tilida ish yuritishni ta’minlamaganlik uchun mansabdor shaxslarga javobgarlik belgilashni nazarda tutuvchi qonun loyihasini ishlab chiqdi.

Bugun Prezident Shavkat Mirziyoyev tomonidan «O‘zbek tili bayrami kunini belgilash to‘g‘risida»gi O‘zbekiston Respublikasi Qonuni imzolandi. Qonunga ko‘ra, 21 oktyabr O‘zbek tili bayrami kuni etib belgilandi.

Senat a’zolari «O‘zbek tili bayrami kunini belgilash to‘g‘risida»gi O‘zbekiston Respublikasi Qonunini muhokama qilishdi.

Ma’muriy protsessual kodeks loyihasini birinchi o‘qishda muhokama qilish chog‘i Majlis deputati Narine Mikaelyan Raqamli rivojlanish, innovatsiya va aerokosmik sanoat vazirining o‘rinbosari Asxat Orazbekka davlat tilida (qozoq tili — tahr.) savol berdi.

«Alisher Navoiy nomidagi Toshkent davlat o‘zbek tili va adabiyoti universiteti faoliyatini yanada takomillashtirish chora-tadbirlari to‘g‘risida» Hukumat qarori qabul qilindi.

Alisher Navoiy nomidagi Toshkent davlat o‘zbek tili va adabiyoti universiteti huzuridagi «Davlat tilida ish yuritish asoslarini o‘qitish va malaka oshirish» markazi o‘z faoliyatini boshladi.

Hukumat qarori bilan Davlat tilini rivojlantirish departamenti to‘g‘risida nizom tasdiqlandi.

«Oziq-ovqat mahsulotini tamg‘alash yuzasidan uning xavfsizligi to‘g‘risida»gi umumiy texnik reglamentga ko‘ra, unda oziq-ovqat mahsuloti davlat tilidagi yozuvlar tarzida tamg‘alanishi  belgilab qo‘yilgan.

Hukumat qarori bilan Abdugappor Karimjonovich Kirgizbayev Vazirlar Mahkamasi Davlat tilini rivojlantirish departamentining mudiri etib tayinlandi.

Unda yangi tayyorlanayotgan «O‘zbekiston Respublikasi fuqaroligi to‘g‘risidagi» qonun loyihasi xususida ma’lumot berib o‘tildi. 

O‘zbek tilining davlat tili sifatidagi nufuzi va mavqeini tubdan oshirish chora-tadbirlari to‘g‘risida Prezident Farmoni qabul qilindi.

O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Shavkat Mirziyoyev o‘zbek tilining davlat tili sifatidagi nufuzi va mavqeini oshirish haqida farmon imzoladi. Unga ko‘ra,21 oktyabr «O‘zbek tili bayrami kuni» deb e’lon qilindi.

Insonda ona bitta bo‘lgani kabi, ona tili ham yagona bo‘ladi. Har kim inson, Vatan tushunchasini ilk bor ona tilida anglaydi, uyg‘unlik va xotirjamlik bag‘ishlovchi allani ham aynan shu tilda eshitadi. Shuning uchun bo‘lsa kerak, til, millat, vatan tushunchalari doimo yonma-yondir.

Bundan o‘ttiz yil muqaddam – 1989-yil 21-oktyabrda o‘sha paytdagi parlamentning 11-chaqiriq 11-sessiyasida o‘zbek tiliga davlat tili maqomi berildi. Shu to‘g‘risida qonun qabul qilindi.

Mansabdor shaxsning davlat tilini bilish darajasi me’yorga javob bermasa (qonun loyihasida bir necha toifasi ko‘rsatilgan — quyi, o‘rtacha va oliy) jismoniy shaxs ogohlantiriladi (keyinchalik lavozimidan ketkazilish sharti bilan) yoki 7 dan 28 yevrogacha jarimaga tortiladi, yuridik shaxs esa (ya’ni u ishlaydigan tashkilot) 20 dan 140 yevrogacha jarimaga tortiladi.

O‘zbekiston Respublikasining «Davlat tili haqida»gi Qonuni qabul qilinganining o‘ttiz yilligini keng nishonlash to‘g‘risida O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining qarori e’lon qilindi.

Til – millat oynasi. Odamlarning ushbu hikmatga qanday amal qilayotgani ko‘cha-ko‘yda bitilgan yozuvlarning nechog‘liq imlo qoidalariga rioya qilingani ham ko‘rsatadi. Chunki, har bir yozuv odamlarning savodxonlik darajasini anglatib turadi-da.

Chet tili (ingliz,nemis, fransuz, rus) maktablarda kichik guruhlarga bo‘lib o‘qitiladi. Bu o‘sha tilni tez, samarali o‘rganish, nutqni tilga moslashtirishda qulay. Xorijiy tilni o‘rganayotgan bola begona tilda ko‘proq muloqot qilishi, yangi so‘zlarni yodlashi, gap tuzishi, grammatik va leksik tomonlarini puxta o‘zlashtirishi uchun o‘n-o‘n besh tengdoshining orasida bo‘lgani ma’qulroq.

Biroz vaqt muqaddam yangi o‘quv yilida amalga oshiriladigan 10 ta o‘zgarishlar haqida ma’lumot berib o‘tilgan edi. Xalq ta’limi vazirligi tomonidan ma’lum qilinishicha, yangi o‘quv yilidan rus tili va qardosh tillarda dars o‘tiladigan maktablarda Davlat (o‘zbek) tili chuqurroq o‘rgatiladi.

Qonun Oliy Rada tomonidan 26-aprelda qabul qilingan edi.

O‘tgan oy rus tiliga rasmiy maqom berish haqidagi taklifni ko‘rib, ko‘pchilik jazavaga tushdi, aksariyat o‘zbeklarning dili og‘ridi, rost. Ammo bu taklif bugungi ahvolimizga tutilgan ko‘zgu edi, aslida.

Bugun Axborot va ommaviy kommunikatsiyalar agentligida Qonunchilik palatasi qo‘mita raisi Ilhom Abdullayev, Davlat-xususiy sheriklikni rivojlantirish agentligi boshqarma boshlig‘i Shuhrat Jo‘rayev va boshqa mutasaddilar ishtirokida intervyu va OAV vakillari bilan ochiq muloqot bo‘lib o‘tdi.