Реклама тарқатишда давлат тилига доир талабларни бузганлик учун фуқаролар ва мансабдор шахсларга нисбатан маъмурий жавобгарлик белгилаш таклиф қилиняпти.

Жорий йилнинг 18 октябрь куни Ўзсаноатқурилишбанк томонидан Ўзбек тили байрами муносабати билан «Қадринг баланд бўлсин, она тилим» шиори остида маънавий тадбир ташкил этилди. Тадбирга Ўзбекистон Ёзувчилар уюшмаси аъзоси, «Дўстлик» ордени соҳиби, шоир Шодмонқул Салом таклиф этилди.

Танловнинг ҳар бир йўналиши бўйича лойиҳалар жорий йилнинг 1 июлидан 1 сентябрига қадар Республика Маънавият ва маърифат марказида ташкил этилган ишчи гуруҳ томонидан қабул қилинади.

ЖАР — давлат тиллари сони бўйича рекордчилардан саналади.

Агарда ОАВ чет тилида чоп этилса, унинг украинча талқини ҳам бўлиши шарт.

Энди келажакда нима бўлишини тасаввур қилиб кўринг: бояги 3 хил авлод бир ёзувни ўзлари учун аниқлаб олишларига камида 10-15 йил кетади.

Чоршанба, 8 декабрь куни Мажлис (парламент қуйи палатаси) депутатлари қонун лойиҳасини тасдиқлашди.

Президенти Шавкат Мирзиёев инаугурация маросимидаги нутқида давлат тили ҳақида алоҳида тўхталиб ўтди.

Болтиқбўйи республикаси қонунчилигига кўра, литва тилини билмайдиган ўқувчиларга мунтазам умумтаълим мактабида сабоқ беришдан олдин, бир йил давомида мамлакат давлат тили ўргатилади.

Тадбирда вазирлик марказий аппарати бошқарма ва бўлимлари, шунингдек, тизимдаги акциядорлик жамиятлари, компаниялари, корхона, ташкилот ва муассасалар раҳбар ходимлари иштирок этди.

Қирғизистонда рус тилининг расмий мақоми сўроқ остида қолмоқда.

Тантанали тадбир бўлди. Ҳайкаллар пойига гул қўйишдан кейин Президентнинг табриги ва бошқа нутқлар эшитилди. Табрикда мени умидлантирган бир қанча муждалар айтилди. Масалан, давлат тили борасида айрим қонун ҳужжатларига ўзгартириш ва қўшимчалар киритиш тўғрисидаги лойиҳалар қонунчилик палатасига киритилди, деган гаплар. Хайрлиси бўлсин!

Дунёдаги барча мустақил давлатларнинг мавжудлик мезонлари ҳақида гап кетса, даставвал, унинг расмий тили кўз олдимизда гавдалаади. Дарҳақиқат, миллатнинг миллат, халқнинг халқ эканини билдирувчи энг муҳим белги унинг давлат тилидир.

Энг қизиғи, Маҳатма Ганди ҳам бу борада Абдулла Қодирийга ҳамфикр эканини сезиш қийин эмас.

«Давлат тили ҳақида»ги қонуннинг бир қатор нормалари декларатив ва умумий характерга эга бўлганлиги сабабли кўзланган мақсадларга тўла эришиш имконини бермаяпти.

Ҳукумат қарори билан (592-сон, 28.09.2020 й.) Ўзбекистон Республикасининг фуқаролигига қабул қилишда чет давлат фуқароси ёки фуқаролиги бўлмаган шахс томонидан давлат тилини билиш даражасини аниқлаш тартиби тўғрисидаги низом тасдиқланди.

Бугун, 15 сентябрдан бошлаб «Ўзбекистон Республикасининг фуқаролиги тўғрисида»ги Қонун кучга кирди.

Манний кашани биласиз: сутга қориб пишириладиган бўтқа, парҳез таом. Қаранг, шундай форам хўракдан камина бебаҳраман – чимхўрликка даво қайда! Боз қарангки, шу емакни хуш кўрганимда мен бутунлай бошқа одам бўлиб кетар эканман. Қанақа одам – бунисини энди қўяверинг.

Икки-уч йил аввал флешкадаги фотосуратни чиқариш учун бир фотостудияга бордим. ТТЗдаги «Миллий таомлар» ресторани биқинидаги сартарошхона ичида. Рус киши экан, 50-55 ёшлар атрофида, сочлари оқ, қотмадан келган, сергап, серҳаракат. Одатимиз – русчада муддаони тушунтирдим. Энсаси қотгандек туюлди, шанғиллаганича флешкамни олиб компьютерига улади.

Россия ТИВ расмий вакили Мария Захарованинг Ўзбекистонда Давлат тили ҳақидаги гаплари юртимизда кескин норозиликка сабаб бўлган эди. Маданият вазири Озодбек Назарбеков бу борада ўз фикрини билдириб ўтди.

Россия ташқи ишлар вазирлиги расмий вакили Мария Захарова Ўзбекистонда расмий доираларда давлат тили устувор бўлишини белгиловчи қонун лойиҳаси атрофидаги муҳокамаларга муносабат билдирди. У жумладан шундай деган:

«Ўзбек тилининг давлат тили сифатидаги нуфузи ва мавқеини тубдан ошириш чора-тадбирлари тўғрисида»ги 2019 йил 21 октябрдаги президент фармони 30 йил олдин қабул қилинган қонунни унутганлар ёки бу қоидаларга хоҳлаб-хоҳламай, билиб-билмай амал қилмаётганларнинг уйғониши учун бир туртки бўлди, дейиш мумкин.

Давлат тили билан боғлиқ вазият хорижда қандай? Иш ҳужжатлари қайси тилларда юритилади? Мазкур саволларга ушбу мақолада жавоб изланади. 

Бу каби суҳбатни ҳаётимиз давомида жуда кўп марта эшитганмиз, ҳатто ўзимиз бу жараёнда иштирок этганмиз. Лекин ҳеч қачон суҳбатдошимизга ўзбек тилида гапиринг деган талаб қўймаганмиз. Аксинча, у қайси тилда жавоб қайтарса, унга осонроқ бўлиши учун унинг тилида гапиришга ҳаракат қилганмиз.

Адлия вазирлиги муҳокамага қўйган қонун лойиҳаси устида баҳслар тинмаяпти. Тортишувларда мухолиф томон «нега Литва, Латвия тажрибасига ҳавола беряпсизлар?» деган эътирозни билдирмоқда, яъни тил сиёсати Болтиқбўйи сценарийси билан боришидан айримлар хавфсирамоқда. Қолаверса, жарима билан натижага эришиб бўлмайди, бу прогрессив усул эмас деган фикрлар айтилмоқда.

Кеча Адлия вазирлиги томонидан бир қонун лойиҳаси муҳокама учун эълон қилинди. Ундаги қоида жуда оддий ва тушунарли эди. Яъни агарда бирорта давлат ташкилоти иш юритишда давлат тили ҳақидаги қонун ҳужжатлари талабларига риоя этмаса, ўша ташкилотнинг мансабдор шахсига маъмурий жарима солинади (446 минг сўмдан 1 млн 115 минг сўмгача).

Постсовет давлатлари ичида аҳолиси жиҳатдан иккинчи ўринда турувчи Украинада 2001 йилги маълумотларга кўра, 8 миллиондан кўпроқ рус миллатига мансуб кишилар яшаган. Ўзбекистонда эса ҳозирги кунда уларнинг сони юқоридаги рақамдан қарийб 10 бараварга камроқдир.

«Xabar.uz» ахборот-таҳлилий портали 25 апрель куни Ўзбекистон ва дунёда рўй берган хабарлар, янгиликлар ҳақида яна бир бор эслаб ўтади.

Адлия вазирлиги давлат тилида иш юритишни таъминламаганлик учун мансабдор шахсларга жавобгарлик белгилашни назарда тутувчи қонун лойиҳасини ишлаб чиқди.

Бугун Президент Шавкат Мирзиёев томонидан «Ўзбек тили байрами кунини белгилаш тўғрисида»ги Ўзбекистон Республикаси Қонуни имзоланди. Қонунга кўра, 21 октябрь Ўзбек тили байрами куни этиб белгиланди.

Сенат аъзолари «Ўзбек тили байрами кунини белгилаш тўғрисида»ги Ўзбекистон Республикаси Қонунини муҳокама қилишди.

Маъмурий процессуал кодекс лойиҳасини биринчи ўқишда муҳокама қилиш чоғи Мажлис депутати Наринэ Микаэлян Рақамли ривожланиш, инновация ва аэрокосмик саноат вазирининг ўринбосари Асхат Оразбекка давлат тилида (қозоқ тили — таҳр.) савол берди.

«Алишер Навоий номидаги Тошкент давлат ўзбек тили ва адабиёти университети фаолиятини янада такомиллаштириш чора-тадбирлари тўғрисида» Ҳукумат қарори қабул қилинди.

Алишер Навоий номидаги Тошкент давлат ўзбек тили ва адабиёти университети ҳузуридаги «Давлат тилида иш юритиш асосларини ўқитиш ва малака ошириш» маркази ўз фаолиятини бошлади.

Ҳукумат қарори билан Давлат тилини ривожлантириш департаменти тўғрисида низом тасдиқланди.

«Озиқ-овқат маҳсулотини тамғалаш юзасидан унинг хавфсизлиги тўғрисида»ги умумий техник регламентга кўра, унда озиқ-овқат маҳсулоти давлат тилидаги ёзувлар тарзида тамғаланиши  белгилаб қўйилган.

Ҳукумат қарори билан Абдугаппор Каримжонович Киргизбаев Вазирлар Маҳкамаси Давлат тилини ривожлантириш департаментининг мудири этиб тайинланди.

Унда янги тайёрланаётган «Ўзбекистон Республикаси фуқаролиги тўғрисидаги» қонун лойиҳаси хусусида маълумот бериб ўтилди. 

Ўзбек тилининг давлат тили сифатидаги нуфузи ва мавқеини тубдан ошириш чора-тадбирлари тўғрисида Президент Фармони қабул қилинди.

Ўзбекистон Республикаси Президенти Шавкат Мирзиёев ўзбек тилининг давлат тили сифатидаги нуфузи ва мавқеини ошириш ҳақида фармон имзолади. Унга кўра,21 октябр «Ўзбек тили байрами куни» деб эълон қилинди.

Инсонда она битта бўлгани каби, она тили ҳам ягона бўлади. Ҳар ким инсон, Ватан тушунчасини илк бор она тилида англайди, уйғунлик ва хотиржамлик бағишловчи аллани ҳам айнан шу тилда эшитади. Шунинг учун бўлса керак, тил, миллат, ватан тушунчалари доимо ёнма-ёндир.

Бундан ўттиз йил муқаддам – 1989 йил 21 октябрда ўша пайтдаги парламентнинг 11-чақириқ 11-сессиясида ўзбек тилига давлат тили мақоми берилди. Шу тўғрисида қонун қабул қилинди.

Мансабдор шахснинг давлат тилини билиш даражаси меъёрга жавоб бермаса (қонун лойиҳасида бир неча тоифаси кўрсатилган — қуйи, ўртача ва олий) жисмоний шахс огоҳлантирилади (кейинчалик лавозимидан кетказилиш шарти билан) ёки 7 дан 28 еврогача жаримага тортилади, юридик шахс эса (яъни у ишлайдиган ташкилот) 20 дан 140 еврогача жаримага тортилади.

Ўзбекистон Республикасининг «Давлат тили ҳақида»ги Қонуни қабул қилинганининг ўттиз йиллигини кенг нишонлаш тўғрисида Ўзбекистон Республикаси Президентининг қарори эълон қилинди.

Тил – миллат ойнаси. Одамларнинг ушбу ҳикматга қандай амал қилаётгани кўча-кўйда битилган ёзувларнинг нечоғлиқ имло қоидаларига риоя қилингани ҳам кўрсатади. Чунки, ҳар бир ёзув одамларнинг саводхонлик даражасини англатиб туради-да.

Чет тили (инглиз,немис, француз, рус) мактабларда кичик гуруҳларга бўлиб ўқитилади. Бу ўша тилни тез, самарали ўрганиш, нутқни тилга мослаштиришда қулай. Хорижий тилни ўрганаётган бола бегона тилда кўпроқ мулоқот қилиши, янги сўзларни ёдлаши, гап тузиши, грамматик ва лексик томонларини пухта ўзлаштириши учун ўн-ўн беш тенгдошининг орасида бўлгани маъқулроқ.

Бироз вақт муқаддам янги ўқув йилида амалга ошириладиган 10 та ўзгаришлар ҳақида маълумот бериб ўтилган эди. Халқ таълими вазирлиги томонидан маълум қилинишича, янги ўқув йилидан рус тили ва қардош тилларда дарс ўтиладиган мактабларда Давлат (ўзбек) тили чуқурроқ ўргатилади.

Қонун Олий Рада томонидан 26 апрелда қабул қилинган эди.

Ўтган ой рус тилига расмий мақом бериш ҳақидаги таклифни кўриб, кўпчилик жазавага тушди, аксарият ўзбекларнинг дили оғриди, рост. Аммо бу таклиф бугунги аҳволимизга тутилган кўзгу эди, аслида.

Бугун Ахборот ва оммавий коммуникациялар агентлигида Қонунчилик палатаси қўмита раиси Илҳом Абдуллаев, Давлат-хусусий шерикликни ривожлантириш агентлиги бошқарма бошлиғи Шуҳрат Жўраев ва бошқа мутасаддилар иштирокида интервью ва ОАВ вакиллари билан очиқ мулоқот бўлиб ўтди.