АҚШнинг Ўзбекистондаги фавқулодда ва мухтор элчиси  Жонатан Ҳеник 21 октябрь – Ўзбек тили байрами билан ўзбекистонликларни ўзига хос тарзда табриклади.

Ўзбек тилининг мамлакатда ва халқаро миқёсдаги обрў-эътиборини ошириш, ёшларни ватанпарварлик, миллий анъана ва қадриятларга садоқат руҳида тарбиялаш мақсадида Ўзбек тили ва адабиёт фанидан миллий сертификат имтиҳонларида юқори балл олганларга имтиҳон харажатларини қоплаб бериш режалаштирилмоқда.

Олий Мажлис Қонунчилик палатаси спикери ўринбосари  Алишер Қодиров Россия думаси спикери Вячеслав Володиннинг сўзларига муносабат билдирди.

14 февраль оқшомида Ўзбекистоннинг Москвадаги элчиси Ботиржон Асадов Россия ташқи ишлар вазирлигига чақирилиб, унга норозилик билдиргани хабар қилинган эди.

Президент видеоселектор йиғилишида “Ўзбек тили ва адабиёти” фани ўқитувчиларига ҳам халқаро сертификатга эга бўлган бошқа фан ўқитувчиларидан кам бўлмаган миқдорда қўшимча ҳақ тўланиши адолатдан бўлишини таъкидлади.

Тадбирда хоҳловчилар миллий либослар ва ўзбек тилидаги китоблар билан танишиш, миллий таомлардан татиб кўриш имкониятига эга бўлди.

Президент Шавкат Мирзиёев Ўзбекистон халқини Ўзбек тили байрами куни билан табриклади.

Россияда ўзбеклар ва ўзбек тилига муносабат Делягинча бўлса, Ўзбекистонда рус тилига муносабат мутаносиб бўлиши керак, дейди Алишер Қодиров.

Сўнгги маълумотларга кўра, дунёда ўзбек тилида сўзлашувчилар сони 60 миллион кишидан ошган. Бундан кўриниб турибдики, ўзбек тилининг мавқейи ҳам кундан-кун ортиб бормоқда. Xabar.uz интернет нашри журналисти ўзбек тилини кимлар ва нима учун ўрганаётганига билиш мақсадида ўзбек тили ўқитувчилари билан суҳбатлашди.

2009-2010 йиллар эди. Фан номзоди даражасини олиш учун диссертациямни ўзбекча ёзгандим. Илмий семинарга (расмий ҳимоядан олдинги босқич) қўйилганда савол бўлди: «На каком языке диссертация?»

Сериалларни кўраётган томошабин бу кетишда аниқ саводи ҳаминқадар бўлиши табиий.

Президент Шавкат Мирзиёев Ўзбекистон халқига байрам табригини йўллади.

2020 йил 10 апрелдаги қонунга биноан 21 октябрь Ўзбек тили байрами куни этиб белгиланган эди.

17 октябр, душанба куни «Ўзимпэксалоқа» масъулияти чекланган жамиятида Ўзбек тили байрами кунини нишонлаш бўйича маданий-маърифий тадбир ташкил этилди.

Танловнинг ҳар бир йўналиши бўйича лойиҳалар жорий йилнинг 1 июлидан 1 сентябрига қадар Республика Маънавият ва маърифат марказида ташкил этилган ишчи гуруҳ томонидан қабул қилинади.

Энди келажакда нима бўлишини тасаввур қилиб кўринг: бояги 3 хил авлод бир ёзувни ўзлари учун аниқлаб олишларига камида 10-15 йил кетади.

Туркиялик қизнинг илм йўлида Ўзбекистонга ташрифи ва ўзбек тилига муҳаббатидан ҳайратланиб, у билан суҳбат қуришга ошиқдик.

Қуйидаги келтирилган ҳикоя 1960-1980 йиллари Москва шаҳрида Марказий олий ўқув юртларида таҳсил олган бир гуруҳ ўзбекистонлик талаба ва аспирантлар хотираларидан иборат «Мезон-фидоийлик» номли китобда келтирилган.

21 октябрь – Ўзбек тили байрами куни муносабати билан Европа Иттифоқининг Ўзбекистондаги делегацияси оригинал видеотабрик ҳозирлади.

Бир умр хорижда яшаб ўзбек тилини унутганлар кўпчиликни ташкил этмайди, бизнингча. Сабаби хорижда инсон ўз она тилида гапириш орқали юрт соғинчи ҳовурини босиб туради. Биз бугун ҳикоя қилмоқчи бўлганимиз ўзбек бўла туриб шу юртда ўз тилини унутганлар ҳақида ҳам эмас. 

Мактабларимизда таълим-тарбия жараёни 7 та тилда олиб борилаётгани дунё амалиётидаги ноёб тажриба эканини таъкидлаш ўринлидир.

Вазир ва ҳокимлар ҳукуматнинг юзи ҳисобланади, ҳамиша кенг жамоатчилик кузатувида бўлади. Уларнинг қайси бири расмий ва норасмий тадбирлар, учрашувлар чоғи мулоқотда ўзбек тили имкониятларидан унумли фойдаланади деб ўйлайсиз?

«15 та республикани бирлаштириб турган Собиқ иттифоқ таркибида туриб, ўзбек тили тўғрисида гапириш, бу – жуда катта жасорат эди...»

Давра суҳбати аввалида Ўзбекистон халқ шоири Эркин Воҳидов қаламига мансуб «Она тилим ўлмайди» шеъри Вазирлик тизимидаги корхона ва ташкилотлар вакиллари иштирокида тайёрланган видеролик тарзида намойиш этилди.

Шу кунларда «таҳлилчи» Анвар Назир ижтимоий тармоқларда «Толибон» Ҳаракати гўёки Афғонистон ҳудудида мактаб дастуридан ўзбек тилини олиб ташлагани ҳақидаги янгиликни жойлаштирди.

Шу кунлардаги энг долзарб мавзу бу — тилимиз, ҳаёт-мамотимиз масаласи. Бу кўплаб тақдирларга тушов бўлаётган, ҳаётий оғриқли дардимиздир.

Биз эса юз йилдан бери рус ватандошларимизга ўзбек тилини ўргата олмаймиз. Аксинча, ўзбеклар фарзандини рус тилида таълим олишга йўналтираётгани одатийлашиб бормоқда. Тошкент шаҳрида ўзбек тилида ўқитилмайдиган мактаблар сони кўпайиб кетди. Ачинарлиси, бундай мактабларнинг 90 фоиздан кўп ўқувчилари ўзбеклардир.

Афсус, орамизда эшитмаганлар ёхуд эшитишни истамаганлар кам эмас. Чунки, бугун ўзбек хонадонларида болаларни рус тил мактабларида ўқитишаяпти.

Умумий аудитория камида 2,5 миллион томошабинни ташкил қилади.

Шу йилнинг 22 февраль куни Ш.Мирзиёев БМТнинг Инсон ҳуқуқлари бўйича Кенгаши йиғилишида иштирок этиши ҳақида хабар берилганди.

Бу гапларни миллатчиликка йўйишга ошиқманг. Ахир шу пайтгача ўзбек тилини биринчи ўринга қўйишимиз керак деган фикр учун миллатчи деган истеъҳзони эшитиб келганмиз ва бу бизнинг тилимизнинг қадрсизланишига сабаб бўлган.

Тантанали тадбир бўлди. Ҳайкаллар пойига гул қўйишдан кейин Президентнинг табриги ва бошқа нутқлар эшитилди. Табрикда мени умидлантирган бир қанча муждалар айтилди. Масалан, давлат тили борасида айрим қонун ҳужжатларига ўзгартириш ва қўшимчалар киритиш тўғрисидаги лойиҳалар қонунчилик палатасига киритилди, деган гаплар. Хайрлиси бўлсин!

Ўзбек адабий тили меъёрлари ва давлат тилида иш юритиш бўйича қисқа муддатли ўқув курслари мунтазам равишда ташкил этилади.

ТАТУда «Она тили – миллатнинг руҳидир» мавзусида 5 та ҳудудий филиаллар профессор-ўқитувчилари иштирокида онлайн конференция ўтказилди.

Энг қизиғи, Маҳатма Ганди ҳам бу борада Абдулла Қодирийга ҳамфикр эканини сезиш қийин эмас.

Ўзбекистон Республикаси Ахборот технологиялари ва коммуникацияларини ривожлантириш вазирлигида «Ўзбек тили байрами» куни муносабати билан «Тарихимсан, тақдиримсан, келажагимсан, она тилим!» мавзуида ижодий учрашув ўтказилди.

«Давлат тили ҳақида»ги қонуннинг бир қатор нормалари декларатив ва умумий характерга эга бўлганлиги сабабли кўзланган мақсадларга тўла эришиш имконини бермаяпти.

Ушбу хабар бугуннинг энг эътиборли янгилиги бўлиб турибди. Янгилик сайтлари, ижтимоий тармоқлар ва хориж матбуоти ҳам бунга эътибор қаратди.

Муҳокамалар давомида кимдир бу талаблар керагидан ортиқча деса, яна кимдир айни муддао, деган фикрларни билдирди.

Ҳар бир инсон ўзи яшаётган мамлакат тилини ҳурмат қилиши керак. Мен бу ерда қанақадир мажбурлаш ҳақида гапирмаяпман. Масалан, Россияда рус тилини билиш бўйича имтиҳон топширишади. АҚШда инглиз тилини билиш кераклигини эса ҳамма тушунади.

Вазирлар Маҳкамасининг Давлат тилини ривожлантириш департаменти Республика Маънавият ва маърифат маркази билан ҳамкорликда «Қадринг баланд бўлсин, она тилим» шиори остида республика танловини эълон қилди.

Ўзбек тили луғат таркибида юз берган жиддий ўзгаришлар муносабати билан давр талабига жавоб берадиган изоҳли луғат яратиш зарурати келиб чиққанди.

Манний кашани биласиз: сутга қориб пишириладиган бўтқа, парҳез таом. Қаранг, шундай форам хўракдан камина бебаҳраман – чимхўрликка даво қайда! Боз қарангки, шу емакни хуш кўрганимда мен бутунлай бошқа одам бўлиб кетар эканман. Қанақа одам – бунисини энди қўяверинг.

Россия ташқи ишлар вазири расмий вакили Мария Захарованинг Ўзбекистонда давлат тилида иш юритиш тўғрисидаги қонун лойиҳаси юзасидан берган баёноти ҳақли эътирозларга сабаб бўлди.

Россия Ташқи ишлар вазирлиги вакили М.Захарованинг сўзларидан заҳар таъми келади, деб юрсак, унинг таомига заҳарни ўзимизнинг «Захарчуклар» ташиётган чоғи...

Бошқа давлат ташқи сиёсат идораси масъул шахсининг ушбу мавзуга аралашуви на дипломатик, на сиёсий этика ва ахлоқ қоидаларига тўғри келмайди. Чунки, қонун қабул қилиш бу ҳар суверен давлатнинг ўз ички иши саналади.

«Ўзбек тилининг давлат тили сифатидаги нуфузи ва мавқеини тубдан ошириш чора-тадбирлари тўғрисида»ги 2019 йил 21 октябрдаги президент фармони 30 йил олдин қабул қилинган қонунни унутганлар ёки бу қоидаларга хоҳлаб-хоҳламай, билиб-билмай амал қилмаётганларнинг уйғониши учун бир туртки бўлди, дейиш мумкин.

Бу каби суҳбатни ҳаётимиз давомида жуда кўп марта эшитганмиз, ҳатто ўзимиз бу жараёнда иштирок этганмиз. Лекин ҳеч қачон суҳбатдошимизга ўзбек тилида гапиринг деган талаб қўймаганмиз. Аксинча, у қайси тилда жавоб қайтарса, унга осонроқ бўлиши учун унинг тилида гапиришга ҳаракат қилганмиз.

Адлия вазирлиги муҳокамага қўйган қонун лойиҳаси устида баҳслар тинмаяпти. Тортишувларда мухолиф томон «нега Литва, Латвия тажрибасига ҳавола беряпсизлар?» деган эътирозни билдирмоқда, яъни тил сиёсати Болтиқбўйи сценарийси билан боришидан айримлар хавфсирамоқда. Қолаверса, жарима билан натижага эришиб бўлмайди, бу прогрессив усул эмас деган фикрлар айтилмоқда.

Постсовет давлатлари ичида аҳолиси жиҳатдан иккинчи ўринда турувчи Украинада 2001 йилги маълумотларга кўра, 8 миллиондан кўпроқ рус миллатига мансуб кишилар яшаган. Ўзбекистонда эса ҳозирги кунда уларнинг сони юқоридаги рақамдан қарийб 10 бараварга камроқдир.