Chinakam hur jamiyat uchun erkin ommaviy axborot vositalari suv bilan havodek zarur. Bu haqda Germaniya tashqi ishlar vaziri Annalena Berbok Bonn shahrida bo‘lib o‘tayotgan global mediaforum ishtirokchilariga yo‘llagan murojaatida ta’kidlagan.

Maqola orqali matbuotga e’tibor qay ahvolda ekanligi haqida fikr bildirmoqchi emasmiz. Bilamiz, bosma nashrlarning ko‘pchiligi qiyin sharoitda.

O‘zbekiston jurnalistika va ommaviy kommunikatsiyalar universiteti (O‘zJOKU) rektori Sherzodxon Qudratxo‘ja «Sof.uz» internet-nashri va «Anorbank» o‘rtasidagi holat bo‘yicha o‘z fikrini bildirdi.

Barchamiz demokratiya deb atalgan buyuk maktabning o‘quvchilarimiz.

Toshkentdagi xalqaro iqtisodiy forumda nutq so‘zlagan prezident Shavkat Mirziyoyev OAV erkinligi masalasiga e’tibor qaratdi. 

Xorij mediaekspertlarining nazariy talqinlariga ko‘ra, har qanday press-reliz uch asosga tayanadi.

O‘z fuqarolari qo‘shni mamlakatlar xalqlari qanday yashayotganini bilishlari KXDRdagi siyosiy barqarorlik uchun qanchalik xavfli ekanini Kim Chen In yaxshi tushunadi.

Televideniyeda faqat bachkana maqtovlar, gazetalarda esa faqat «jannatdan xabarlar» yoritilar edi. Bu kulgulidir hozir, lekin afsuski, holat aynan shunday edi. Davlat aholiga kerakli ma’lumotni emas, balki o‘zi to‘g‘ri deb bilgan ma’lumotlarni uzatish bilan shug‘ullangan.

O‘tgan uch yil davomida, bosma nashrlar davri o‘tdi, degan iddaolar juda ko‘p bo‘ldi. Ijtimoiy tarmoqlarda, har qanday axborot tezkor tarzda internet orqali yetkazib berilayotgan bugungi kunda matbuot kerakmi yoki kerak emasmi, qabilidagi bahs-munozaralar qizigandan qizidi.

Keyingi paytlarda o‘zimga o‘zim «Jurnalist kim o‘zi?» degan savolni ko‘p beradigan bo‘ldim. Biroq javobini hanuz topolmayman. Go‘yoki hamma narsa alg‘ov-dalg‘ov bo‘lib ketgandek tuyuladi menga. Hech kim o‘z o‘rnini bilmay qo‘ygandek.

AQSh prezidenti Donald Tramp xorijga safarlarida unga tinmay Amerika OAVlari o‘z mamlakatini yomon ko‘rishlari haqida gapirishlarini aytdi.

O‘tgan yillar davomida o‘zbek matbuotining va jurnalistlarning obro‘sini tushirib yuborgan eng katta illat – maqtov, maddohlik bo‘ldi. Shuning kasriga bugun ko‘pchilikda matbuotga ishonch yo‘q. Shuning kasriga bugun matbuot yorug‘likka chiqishga qiynalib yotibdi.

1997-yil 15-yanvar kuni Pragada O‘zbekistonning birinchi prezidenti Islom Karimovga «Ozodlik» radiosining muxbiri tomonidan mana bunday savol beriladi: «Demokratiya va erkin matbuot qanday bo‘lmog‘i lozim?»

Axborot va ommaviy kommunikatsiyalar agentligi tomonidan «OAV sohasida milliy qonunchilikni yanada takomillashtirishning dolzarb masalalari» mavzusida respublika konferensiyasi o‘tkazilmoqda.

Bugun so‘z aytgich ko‘p. Bugun mahalla oqsoqoli tinmay ne’matlarni isrof qilmaslik haqida gapiradi. Bugun imomlar iymon-e’tiqoddan ma’ruza o‘qiydi. Bugun muallimlar to‘g‘rilikdan dars beradi. Bugun jurnalistlar turli mavzu va mazmunlarda, ohangjamosini keltirib, uzundan-uzun maqolalar yozishadi… Ammo so‘zlar nishonga tegmaydi!

Majburiy obuna yomon! Unga qarshiman! Lekin nega bizda ixtiyoriy obuna yo‘q? Nega hech kim bu savol ustida bosh qotirmaydi ham? Men anchadan beri o‘ylayman va ikki asosiy sababni ko‘raman.

Tinib-tinchimas Ahadxon Abduhamidov yana bir xayrli ishga qo‘l ursami?! O‘zi ta’sischi bo‘lgan Kosonsoydagi «Zakovat» nashriyot uyiga lizing shartnomasi asosida 313 ming 800 AQSh dollariga teng bosmaxona va qadoqlash jihozlari olib kelib o‘rnatdi. Shunday qilib, Namangan viloyatidagi bosma nashrlar tahririyatlarining boshqa mintaqalarga borishiga ehtiyoj qolmadi.

Ish tashlash sababli Gretsiyada radio va televideniye yangiliklar dasturlari ishlamayapti, aksariyat saytlar yangi kontent bilan to‘ldirilmayapti.

Demokratik yo‘l bilan saylangan hech bir amaldor, u prezident yoki gubernator bo‘ladimi, uni matbuot maqtashini, gazetalarda o‘ziga yoqadigan sarlavhalar chiqishini kutmasligi kerak», — dedi u Vashingtondagi Iqtisodiy klubdagi chiqishida.

Bundan bir necha kun avval yurtimizda Matbuot va ommaviy axborot vositalari xodimlari kuni nishonlandi. Ushbu kunda men ham o‘zgacha hayajonlanaman, jurnalist do‘st va tanishlarimni bayramlari bilan tabriklayman.

Aslida qanday kitob o‘qish, qaysi gazeta yoki jurnalga yozilish har kimning shaxsiy tanlovi. Biroq yuqorida keltirilgan holatlar mavjudligi uchun ham bu jarayonga davlat aralashishga majbur bo‘layotir.

O‘zbekiston Prezidentining matbuot kotibi Komil Allamjonov Davlat rahbarining hududlarga tashrifidan so‘ng internet nashrlarida e’lon qilingan ayrim xabarlarga munosabat bildirdi. U bu boradagi mulohazalarini «Facebook»dagi sahifasi orqali, jonli efirda bildirgan.

Jurnalistning birgina aybi bor – sukut saqlashni bilmaydi.  Jonini xatarga qo‘yib, haqiqatni oshkor qilgan jurnalistning maqsadi – nohaqlikka chek qo‘yish, xolos. Haqiqatni aytish yoki jurnalistika jinoyatmi?

O‘tgan davrda faqat umid qilmadik, tegishli idoralarga murojaat qildik, biroq hammasi foydasiz bo‘lmoqda. Qisqasi, qachon Qibray yoki Zangiota tumanida «Kamolot uyi» qurilsa, navbat bo‘yicha uy olishimiz «tushuntiriladi».

Aytish kerakki, Ismoil Jo‘rabekov 1994-1998-yillarda O‘zbekiston qishloq va suv xo‘jaligi vaziri sifatida faoliyat ko‘rsatgan. U 2000-2004 yillarda agrar masalalar bo‘yicha davlat maslahatchisi lavozimida ishlagan.