Тошкентда ўтаётган Ўзбекистон маданий мерос ҳафталигида маълум қилинишича, таниқли саёҳатчи Ибн Баттутанинг Ўзбекистон ҳудудидаги саргузаштлари, босиб ўтган йўли, кўрган шаҳарлари меъморчилиги ва урбанистикасига бағишланган замонавий технологиялар асосидаги интерактив медия кўргазма ташкил этилади.

Самонхудотлар авлодидан бўлган Сомон қишлоғи оқсоқоли Исмоил араб халифалигига қарам бўлмиш Бухорони 874 йилда, орадан 18 йил ўтиб эса, бутун Мовароуннаҳр ҳукмдорлигини қўлга киритди.

Унинг назарида ўлкада кўрган-кечирганлари, шу даврдаги Европага қиёслаганда, қолоқлик ҳолатида эди. Аммо шарққа хос ғаройиботлар ҳам мавжуд бўлиб, бу аҳолининг турмуш кечиришида, касбу корида яққол акс этарди.

Жаллодлардан бири салом берганича Раҳмонберган маҳрамга пешвоз чиқди. Иккинчи жаллод эса отнинг жиловини тортиб, ҳайрат ила боқаётган маҳрамга деди:

У оқшомлари томда ётганча юлдузли осмонга тикиларди. Кўкдаги чексизлик ўзига тортар, шон-шуҳратга сафарбар этувчи йўлни кўрсатарди. Бир-биридан чақноқ юлдузлар уни кичиклигидан мафтун этарди...

Хива хонлигидаги энг муҳим давлат амалдорларидан бири ясовулбошилик мансаби бўлиб, ушбу амал эгаси, хон фармонига мувофиқ, аскарларга қўмондонлик қиларди.

Русиялик элчи 1813 йилги сафари давомида шу каби кўплаб воқеа-ҳодисаларга гувоҳ бўлган ва кўрган-кечирганларини китоб қилиб ёзган.

Харобага айланган Бухорони қайта обод қилиб, уни «шариф» унвонига сазовор этган шайх шарафига 8 асрдан ортиқ вақт ўтиб, муқаддас манзиллар бунёд этилмоқда.

Амударё бўйларидан топилган ва бухоролик уч савдогар томонидан Ҳиндистонга олиб бориб сотиб юборилган милоддан аввалги 5-4 асрларда зарб қилинган олтин ва кумуш тангалар, шунингдек, Александр Македонский, салавкийлар даври ҳукмдорлари, Юнон-Бақтрия подшолари Евтидем, Диодотлар чиқарган олтин, кумуш тангалар тарихи ҳақида...

Тахтда ўтирган олампаноҳнинг энг ишончли одамлари атрофидаги амалдорлар эди. Давлат сиёсати ҳам, табиийки, фақат хонга эмас, тахт теварагидаги инсонларнинг қанчалик адолатпарварлигига боғлиқ бўлган. Бу амалдорлар ҳар хонликда турлича номланган. Масалан, Қўқон хонлигида мансаблар номи ҳар хил аталиб, Хива хонлиги ёки Бухоро амирлигидан фарқ қилган...

Ёқуб меҳтарнинг ғийбати боис девонбегини ғоят ёмон кўриб қолган хон қатъий ҳукм қилди. Унга кўра, Бекниёз девонбегининг тишлари уриб синдирилди, сўнг Англиядан келтирилган аслаҳа – тўп оғзига солиб отилди.

Қадимий кент саналган Пойкент Бухородан 50 км жануби-ғарбда, Жондор ва Қўракўл туманлари туташган ҳудудда, Зарафшон дарёсининг қуйи оқимида Мовороуннаҳр музофотининг жанубий қисмида жойлашган.

Сурхондарё вилояти Шеробод туманида жойлашган Жарқўтон ёдгорлиги Ўзбекистон ҳудудидаги энг қадимги шаҳар харобалари ҳисобланади.

Хазиналар чўкиб кетишига доир энг шов-шувли воқеа испанларнинг «кумуш флоти» ҳалокати билан боғлиқ. Бу тарих 1714 йили бошланди. Ўшанда испан мероси учун узоқ йиллик уруш эндигина тугаган эди.

Темурийлар мақбарасида ўтказилган 1941 йилги экспедицияда Мирзо Улуғбек эгнидаги либоси билан дафн этилгани исботланган. Лекин, либос парчалари қабрдан олинган ва бошқа топилмалар қатори қайтадан дафн этиш вақтида ўрнига қўйилмаган.

Ҳозирги кунда аксарият маҳаллий мутахассисларимиз зилзилани олдиндан айтиб беришнинг иложи йўқ, бундай илмий назария ҳали ишлаб чиқилмаган, деган тўхтамда қатъий турибди.

Улуғбек расадхонасида таъкидланган, аксаримиз аввал эшитмаган, илмий маълумот деб айтилган гап ҳаммасидан ўтиб тушди. Даргоҳ ходими, тарихчи Икромиддин Сирожиддинов «Улуғбекни ўғли ўлдирган деган гап Абдулатифга туҳматдир» деди.

1890 йилнинг январь ойидаги ушбу зиёфатни русиялик ёки маҳаллий тарихчи эмас, швециялик Свен Гедин тасвирлаган. Унинг ўлкамизга сафари нафақат тўкин дастурхонлар атрофида, балки хавф-хатарли масканларда ҳам кечган эди. Хўш, Свен Гедин Туркистонга қандай келиб қолган?

Ушбу ўқиганларингиз қайсидир эртакдан парча ёки афсонадаги лавҳа, ривоятдан иқтибос эмас. Бу ўтмишда турк ҳоқонлигида рўй берган тарихий воқеалар бўлиб, Лев Гумилевнинг дунёга машҳур «Қадимги турклар» китобидан олинган.

Клавихонинг 1404 йил 22 августдан 5 декабргача, яъни Бухоро орқали юртимиздан чиқиб кетгунича бўлган муддат давомида кўрган-кечирганларини қоғозга туширгани катта аҳамиятга эга. У ўша даврнинг жонли гувоҳи сифатида бевосита соҳибқирон билан учрашиш шарафига эришган европалик кишилардан эди.

Тошкент вилояти Бўка туманидан Салавкийлар саркардасининг ноёб кўзаси топилди. Бу ҳақда Фанлар академияси хабар берди.

Негаки чинқираётган киши ҳозиргина ёнида туриб савдо қилаётган бозорчилардан эди.

Юқоридаги хотиралар Тошкентнинг «Эски шаҳар» бозоридаги манзарадан ҳайратланган россиялик В.Масальский томонидан 1901 йилда битилган.

Ахсикентдан ноёб тангалар, Қорахонийлар даврига оид бетакрор деворий суратлар ва минг йиллик Дамашқ қиличлари топилди

Замонавий Туркияда «Тарихга садоқат» лойиҳаси ҳаётга татбиқ қилиб келинмоқда. Гап шундаки, мамлакат ҳудудларида ҳар бир қадимий обида давлат муҳофазасига олинган. Мана шундай тарихий ёдгорликлардан бири ибтидоий одамларнинг Чаталхёюк (Çatalhöyük) тураргоҳи ҳисобланади.

Ўтган асрнинг 70-йилларида Ўзбекистон компартияси МҚ биринчи котиби тегишли идоранинг илтимосига кўра, «биринчи ўзбек разведкачиси» ва «ўзбек разведкачилик мактаби асосчиси» Баҳром Иброҳимовга Совет Иттифоқи Қаҳрамони унвонини бериш масаласида Москвага мурожаат этган.

Ушбу мақоламизда бундан 33 йил олдин социалистик тузумнинг илдизига болта урган, Шарқий Европага озодлик тақдим этган «Бахмал инқилоби» ҳақида ҳикоя қиламиз.

Ҳаётнинг баланд-паст йўллари инсонни тақдирнинг эҳтимолий бурилиш нуқталарига тайёрлайди. Қаҳрамонимизнинг ҳам ҳаёт йўли турли ўнқир-чўнқирликларга тўла. У бир мамлакатнинг шаҳзодаси эди. Лекин тақдир шаҳзоданинг оёқ-қўлига кишан уриб, қулликка маҳкум этди. Аммо, қулликка маҳкум этилган шаҳзода кун келиб буюк моҳир саркарда ва Миср султони бўлиши ҳеч кимнинг ҳаёлига келмаганди. 

1660 йил, орадан 11 йил ўтиб Англияда қирол ҳокимияти қайта тикланди. Қирол Чарлз II тахтни эгаллагач, Оливер Кромвель, Жон Брэдшоу ва Генри Айртоннинг жасадларини суд қилиб, дорга осишга буйруқ берди. 1661 йил 30 январь куни Чарлз I қатл этилганининг 12 йиллиги муносабати билан айбланувчиларнинг жасадлари Лондондан Тайберга олиб борилди.

Бугунги мақоламизда, мўғул хонлари орасида биринчи бўлиб Ислом динини қабул қилган ва унинг ривожланиши учун катта ҳисса қўшган Беркахон ҳақида ҳикоя қиламиз.