Қуллар… озодликдан бир умрга маҳрум қилинганлар – бу инсон ҳуқуқлари поймол қилинишининг энг охирги нуқтаси. Қуллар ҳақида ўйлашингиз билан XIIV-XIX асрларда авж олган қулдорлик тузуми хаёлингизга келади. Аммо, вақт ўтгани сайин қуллар қаршилигининг кучайиши ва қулликка қарши кенг жамоатчилик ҳаракатининг авж олиши натижасида қулдорлик  бекор қилина бошлаган.  АҚШдаги 1861–1865 йилларда бўлиб ўтган фуқаролар уруши натижасида қуллик бекор қилинган. Бироқ Марказий ва Жанубий Арабистонда ҳамда Африканинг баъзи мамлакатлари (Эфиопия, Нигерия ва бошқалар)да қуллик 20-асрнинг 50 йилларигача сақланган. БМТ 1948 йил қабул қилган Инсон ҳуқуқлари умумжаҳон  декларациясининг 4-моддасида қуллик ва қул савдосининг ҳамма турлари тақиқланиши эълон қилинган. 1956 йил Женевада 59 давлат вакиллари қул савдоси ва қулликка ўхшаш одатлар (мажбурий меҳнат ва бошқалар)ни бекор қилишга доир конвенсия қабул қилишган.

Хўш, қулликка қарши бир қанча халқаро ҳужжатлар қабул қилиниб, ўша вақтда қулдорликка барҳам берилган экан, демак бугун қуллар йўқми? Америкалик киноижодкорлар томонидан 2023 йил суратга олинган «Озодлик овози» детектив-триллер филмида айнан шу саволларга жавоб бор...

Бир оддий кулбада Роcио исмли, чамаси 10 ёшлар атрофидаги қизалоқ   қўшиқ  хиргойи қилиб ўтирибди. Тўсатдан эшик тақиллади. Роcио югуриб бориб эшикни очди ва қаршисида жудда чиройли кийинган нотаниш қора танли аёлни кўрди. Аёл ўзини Жизел деб таништирди ва Роcиони бозорда қўшиқ куйлаши ҳақида хабардор эканлигини айтди. Бу аёлнинг кўзлари Роcиога ҳайрат ила боқарди:

– О, мен ўйлагандан ҳам чиройли экансан!

Бу хушқомат аёлга маҳлиё бўлган Роcио уни уйга таклиф қилиб, дадаси билан таништирди. Жизел ўзини уларга. «Орзуйингни рўёбга чиқар!» лойиҳасининг асосчисиман, деб таништирди ва бунда Роcио ўз истеъдодини синаб кўриши мумкинлигини айтди. Шу вақтда бирдан уйга Роcионинг укаси Мигуел қўлида копток билан кириб келди. Табиийки, Жизелнинг кўзи бундай ёқимтой болани илғамасдан қолмади. Эртаси куни эса, отаси Жизелнинг таклифига биноан болаларни саралаш суҳбатига олиб борди. Отаси бу суҳбатда қатнашишга хоҳиш билдиришига қарамасдан, Жизел буни рад этади ва фарзандларини суҳбатдан сўнг кечки соат 19:00 олиб кетиши мумкинлигини  айтади. Шунда ота хайрлашиш учун болаларини бағрига олади, аммо у фарзандларини сўнгги бора қучаётганини  билмасди. Кўнгли эса негадир нотинч эди. Кечқурун Роcионинг отаси ўз вақтида етиб келди, аммо у ерда фарзандлари йўқ, хона эса бўм-бўш ва қоронғи эди.

Ҳа, бу болалар савдосининг оддий кўриниши эди, холос… Сиз бугунги кунда қулликнинг номи ўзгарганини, қолаверса, биз кўп эшитадиган «Одам савдосидан огоҳ бўлинг!» деган даъват бежизга эмаслигини, унинг ортидаги асосий қурбонлар сотиб юборилган болалар ёхуд қулликка маҳкум қилинган норасидалар эканлигини билармидингиз?

Мурғак қалблар савдоси    

Болалар савдоси – болани мажбурий меҳнат ва эксплуатация қилиш мақсадида ўғирлаш, ёллаш, ташиш, топшириш, яшириш сифатида таърифланади. Болалар савдосининг кўлами ҳақидаги статистик маълумотларни олиш қийин бўлсада, Халқаро Меҳнат Ташкилоти (ХМТ)ҳар йили 10 000 нафар бола савдоси қурбони бўлишини тахмин қилмоқда.

2014 йилда одам савдосига қарши кураш ташкилоти томонидан олиб борилган тадқиқотлар шуни кўрсатдики, интернет сайтларидан шу соҳада бизнес юритиш учун восита сифатида фойдаланилади ва болалар жинсий савдосидан омон қолганларнинг 70 фоизи бир пайтлар онлайн тарзда сотилган.

Энди кинога қайтамиз…

«Озодлик овози» киноси реал воқеаларга асосланган. Фильмда Колумбиядаги жинсий савдогарлардан болаларни қутқариш миссиясини бошлаган, АҚШ ҳукуматининг собиқ агенти, Тим Балларднинг ҳаёти ҳақида ҳикоя қилинади. Бу ролни нигоҳлари билан ҳаммани ҳайратда қолдирадиган машҳур актёр Жеймс Кэвизел ўйнаган.

Бир куни Тим шериклари билан Колумбиядаги энг катта одам савдоси билан шуғулланадиган жиноий гуруҳнинг раҳномаларидан бири Эль Алакранани қўлга олади. Жиноятчининг уйидан, сотилган болаларнинг ҳужжатларини ва бир қанча ўйинчоқларини топади. Болаларнинг бундай хўрланиши тасвирланган суратларини кўрган Тимнинг кўзларидан ёш отилиб чиқади. Кечқурун ишдан сўнг  шериги билан суҳбатлашиб қолади:

 – Бу расво дунё, оғайни, биласанми, қотилликларни кўп кўрганман, лекин бу бошқа нарса… Кўзимни юмишим билан шу болалар юзини кўравераман бошқа ишлай олмасам керак. Бир нарсани сўрмоқчи эдим, қанча педофилларни қўлга олгансан?

Тим Баллард:

– Ҳозирча 288 та, менимча кам эмас.

Унинг ҳамкасби:

– Қанча болани топдинг?

Тим Баллард:

– Йўқ, болаларни қутқармаганман. Бу болаларнинг аксарияти, АҚШдан ташқарида эканлигининг эҳтимоли катта, бизнинг вазифамиз эса жиноятчиларни қўлга олиш. Бор гап шу…

Суҳбатдан сўнг Тим иш фаолияти давомида шунча ваҳший жиноятчиларни қўлга туширишига қарамасдан бирорта ҳам бегуноҳ болани озод қилмаганига ишонгиси келмайди. Шунинг учун педофилга ўзини, унга ёрдам бермоқчидек кўрсатиб, эвазига ундан битта болани сотишини сўрайди. Болалар савдоси билан шуғулланадиганларнинг раҳнамоси бу таклифга  рози бўлади.

Тим Баллард: – Жиноят қилганинг учун ҳибсга олиндинг

Эль Алакрана: – Сенга ишонгандим.

Тим Баллард: – Болалар ҳам сенга ишонганди.

Шундан сўнг Тим Баллард болани АҚШ Мексика чегарасида кутиб олади. Бола эса қўрқувдан дағ-дағ титраган ҳолда унинг кўзларига боқади.

Тим Баллард:

– Исминг нима?

Бола: – Айиқча Теддй.

Тим Баллард: – Йўқ бу исминг эмас, ҳақиқий исминг нима?

Бола: –   Мигеул, (йиғлайди) Мигеул Агилар.

Тим Баллард: – Танишганимдан хурсандман Мигеул, мен билан юр!

Ҳаттоки, педофилларнинг ваҳшийлиги шу даражагача борадики, болаларни туғилганида қўйилган севимли исмини ҳам ўзгартириб бутунлай унутишга мажбур қилади. Кўзларида ёш қалқиб турган Мигеул ҳаётда кимга ишониш кераклигини ёхуд ҳаётда яхши одамлар ҳам борлигини унитиб қўйганди. Бу ёқимтой бола Роcионинг укаси эди. У бўлган воқеалар ҳақида Тимга бирин-кетин айтиб беради. Суҳбат сўнгида Тим унинг опаси Роcиони қутқаришини айтади. Тим бор кучи билан ҳаракат қилади. У катта операция тузади. Бошидан унга жуда кўп иш ва молиявий томондан тўсқинликлар бўлади. Шу сабабдан, Пабло Делгадо исмли сармоячидан бу операцияда ёрдам беришини сўрайди.

Тим Баллард: – Ўтган йилнинг ўзида 20 миллион зўрланган болалар ҳақида видеолар чиққанини биласизми? Бу сўнгги беш йил ичида беш минг фоиз кўп дегани. Гап шундаки бу дунё ҳали кўрмаган жадаллик билан ривожланиб бораётган халқаро жиноий тармоқдир.

Побло Делгадо: – АҚШ ҳукумати билан ишлаганимиз учун бунга рози бўлдим.

Тим Баллард: – Агар йўқ десангиз ҳаммаси бекор бўлади. Бу тармоқ ноқонуний қурол сотишда ҳам олдинда. Тез орада гиёҳванд моддалар сотишда ҳам етакчилик қилади. Негалигини биласизми чунки оғуни бир маротаба сотади, бўлди, аммо болани, энг қимммат болани, беш ёшли болани, кунига камида беш марта сотишади ўн йил давомида. Аммо одамлар, эшитишни истамайди, негаки суҳбат учун ёқимсиз мавзу лекин йилига 2 миллион бола жаҳаннамнинг энг тубан ерларида  азобланади.  Менга ишонинг! Агар ҳеч нима қилмасак, уларнинг азоби катталашиб тарқала бошлайди, бир кун келиб сизга ўхшаганларгача етади. Бу даҳшатли тушга ўхшайди, ундан қочиб қутила олмайсиз.

Фильмдаги шу саҳна эътиборингизни тортган бўлса керак! Жиноятчилар-ку тубанлик ботқоғига ботган, аммо нега инсонлар бунчалик бефарқ деб жар солгингиз келади дунёга…

Қулларнинг замонавий кўриниши нега кун сайин ортиб бормоқда?

Инсонларнинг қулга айланишига аслида сабаб нима бўлган? Бу саволга биз учун тарихдан бошқа батафсил жавоб берадиган нарса йўқ. Шафқатсиз урушларда асир олинганлар, арзон ишчи кучига эҳтиёжнинг кўпайиши қулдорлик жамиятини ривожланишига асос бўлган. Аммо бугун XXI-аср, техника ва технологиялар асри, инсон меҳнатини енгиллаштириш мақсадида, қанчадан-қанча техникалар яратилди. Халқаро ташкилотлар берган маълумотга кўра,  бугун жаҳонда 215 миллион бола мажбурий меҳнатга жалб этилган. Нега биз ҳанузгача  қулликка барҳам бераолмадик ҳатто минглаб ривожланишлар ҳақида дунё бонг урса ҳам. Энг ачинарлиси бутун дунё келажаги ҳисобланган жажжи болаларнинг бу савдодаги катта улуши эканлиги…

Бугун Халқаро болаларни ҳимоя қилиш куни. Дунёнинг барча ота-оналари болаларига совға салом улашадиган, ташкилотлар уларга қувонч улашиш учун байрам қиладиган кун. Аммо айни шу дақиқаларда, дунёнинг яна аллақаерида ўғирланган, зўравонлик қурбони бўлган қуллиқ азобларини чекаётган болалар бор. Уларнинг миллати, элати, тили бошқа бўлиши мумкин, аммо уларнинг оғриқлари, азоблари барчамизга тегишли. Огоҳ бўлинг, улар болалигидан мосуво бўлмаслиги учун курашинг, ахир боланинг бегонаси бўлмайди.

                                                             Маликабону Муҳаммедова