«Xabar.uz» портали «Among youth» лойиҳаси доирасидаги интервьюларни давом эттиради. Зиёдахон Ғуломова — Президент стипендияси соҳиби, таржимон ва ёш тадқиқотчи. Ҳозирги кунда Ўзбекистон Миллий университетининг таянч докторанти.

Таржимонлик соҳасидаги муаммолар, олий таълим тизимига таклифлар, «Янги Ўзбекистон» ҳақидаги орзулар — Зиёдахон Ғуломова билан суҳбатда.

— Сизни ёш ва умидли таржимон сифатида ҳам таниймиз. Таржимонлик сиз учун доимий фаолиятми ёки шунчаки ҳобби? Умуман, таржимонликда келажагингизни қандай кўряпсиз?

— Доимий ишим эмас, доимий ҳоббим десам ҳам бўлади. Ҳобби бўлишдан ташқари, ўз устимда ишлаш, ривожланиш, янги нарсаларни ўрганиш учун ҳам катта имкон. Масалан, китоб мутолаа қилган вақтимиз умумий таассурот ва билим олишимиз мумкин. Аммо уни таржима қилганда, ҳар бир сўз устида ишлаб, тўлиқ тушунилмаган жумлаларни изоҳли луғатлар, кези келганда энциклопедиядан кўриб, ўрганамиз.

Бизда бадиий таржима орқасидан катта даромад олиш амри маҳол. Шунинг учун уни доимий асосий ишга айлантириб бўлмайди. Доимий ишингизга қўшимча равишда, ўз устингизда ишлашни, доим нимадир ўрганишни, ўзингиз зўр деб билган асарларни ватандошларингиз ҳам ўқишини, билишини хоҳласангиз, бадиий таржима билан шуғулланишингиз мумкин.

— Мамлакатимизда соҳангизининг ривожланишига тўсиқ бўлаётган омилларни нималарда кўряпсиз?

— Молиялаштирилмаслигини айтишим мумкин. Очиғи, адабиёт ва таржима соҳаси етарли даражада рағбатлантирилмайди. Қанчадан-қанча истеъдодлар таржима ортидан оила боқолмаслигини билиб, ўзини бошқа соҳага уради. Агар ўзингиз бирор асарни мустақил таржима қилиб, нашриётга берсангиз, улар «Бу асар сотилишига ишончингиз комилми?» деб шубҳаланишади. Ишонишган тақдирда ҳам қалам ҳақини китоб нашрдан чиқиб, даромад кўргандан кейин беришади. Агар ўзингиз молиялаштириб, нашр қилдирсангиз, маркетинги ҳақида ҳам ўзингиз қайғуришингиз керак.

Таржимонни ҳеч ким танимайди. Шунинг учун кўп тил биладиганлар кўп бошоғриқ бўлмайдиган, меҳнатига яраша вақтида ҳақ оладиган соҳаларда ишлайди.

Тағин ҳам ҳозирда хусусий нашриётлар, масалан, «Asaxiy Books» таржимани қўллаб-қувватлаяпти ва шунинг натижасида Ўзбекистон бозорида анча китоблар ўзбек тилида пайдо бўляпти. Давлат томонидан маблағ ажратилиб, янги китобларни асл тилидан таржима қилиб, бозорга чиқарадиган рақобатбардош нашриётлар сони кўпайтирилса, жуда катта ютуқларга эришилади. Таржима сифати ҳам яхшиланади.

Илмий тадқиқот, ОТМ ўқитувчилари ҳақида гапирадиган бўлсам, уларга ҳалигача босим кўп. Йилига камида бир марта «Scopus»да мақола чиқариш талаби қўйилган. Лекин у ерда мақола чиқариш жуда қимматлиги (ўртача 500 доллар) билан кўп ўқитувчиларни қийнайди. Балки Олий таълим вазирлиги энг яхши мақолалар тўлови учун грант ажратса ёки бошқа имтиёз/енгилликлар берса, ўқитувчилар мажбуриятдан эмас, соҳага қизиққанидан ва билимларини бўлишишни хоҳлаганидан мақола ёзар, натижада илмий салоҳият ҳам ошар эди. Қизиғи, Европада «Scopus»да мақола чиқар, деган талаб умуман йўқ.

— Докторантурадаги илмий ишингиз қандай муаммо ечимига қаратилган?

— Ҳозирда таянч докторантурада макрокомпаративистика бўйича илмий изланиш қиляпман. Тадқиқотим америкалик адиб Ральф Эллисоннинг «Кўринмас одам» ва Садриддин Айнийнинг «Қуллар» романларида мазлум образининг қиёсий-типологик таҳлилига қаратилган. Бизда Садриддин Айний ижоди бўйича тадқиқотлар ниҳоятда оз. Ральф Эллисон-ку, ўзбек адабиётига буткул олиб кириб, ўрганилмаган.

— Сўнгги вақтлар лексиконимизда «Янги Ўзбекистон» атамаси фаол қўлланилмоқда. Сизнингча, «Янги Ўзбекистон» ўзи қандай бўлиши керак?

— Янги Ўзбекистонда илм аҳли қадрланишини, чинакам олимлар жамиятнинг юқори бўғинида туришини орзу қиламан. Халқ қўшиқчи ёки тиктокерчидан ҳам кўра, кашфиётчиларни, ўз олимларини, ёзувчиларии, таржимонларини танишини орзу қиламан.

Янги Ўзбекистонда ўзбек тилини ҳамма ҳурмат қилишини, барча амалдор, раҳбарлар ўзбек тилида равон нутқ сўзлашини хоҳлайман.

Янги Ўзбекистоннинг бинолари бақувват, сув тўғонлари хавфсиз, дарахтлари кўп бўлишини, инсонлар билан бир қаторда жониворлар ҳам эркин яшашини хоҳлайман.

Янги Ўзбекистонда университет ректорлари тайинланмаслигини, балки очиқ танлов эълон қилиниб, энг иқтидорли, энг илмпарвар, энг лойиқ одам танланишини орзу қиламан.

Янги Ўзбекистонда янги соҳалар, масалан, озиқ-овқат хавфсизлиги, иқлимшунослик каби соҳалар ривожланишини, жамиятга оид бирор қонун қабул қилишдан олдин парламентда махсус социологлар гуруҳи уни ижтимоий нуқтаи назардан ўрганиб чиқишини, уларнинг хулосаси аҳамиятли бўлишини хоҳлайман.

— Келажакдаги режаларингиз?

— Режалар кўп. Умрим охиригача камида 40 та асарни инглиз тилидан ўзбек тилига таржима қилмоқчиман. Илмий фаолиятимни давом эттириб, Ўзбекистон Янги Ўзбекистонга айланишида оз бўлса-да ҳиссамни қўшмоқчиман. Яна илм-фан журналистикаси доирасида ҳам кўплаб материаллар тайёрламоқчиман. Бу Ўзбекистонга эндигина кириб келаётган соҳа.

Яқинда «Internews» ва кўплаб ахборот ҳамкорлари, жумладан «Асанов формати» ҳамкорлигида Қозоғистон, Тожикистон ҳамда Ўзбекистон журналистлари ва илмий-тадқиқотчилари учун Илм-фан ва тиббиёт журналистикаси курси ташкил қилинди. Бунинг анъанавий журалистикадан фарқи илмий журналларда чиққан бирор кашфиёт, илмий янгилик ёритилган мақолани олиб, экспертлар билан муҳокама қилиб, журналистик материал ёзилади. Менимча, бу одамларни фақат янгилик ва хабарларни истеъмол қилишга мажбурламай, янги билимлар улашишда ёрдам беради.

Нурилло Тўхтасинов
суҳбатлашди