Sohada amalga oshirilgan islohotlar, izchil dasturlar natijasi o‘laroq bundan 20-25 yillar muqaddam ko‘pchilik uchun yangilik va orzu bo‘lgan mobil aloqa xizmati shundoq qo‘l uzatsa yetgulik masofaga keldi. U vaqtdagi va bugungi xizmat narxlari orasida ham osmon bilan yercha farq bor. Buni albatta, davlatimiz tomonidan xorijiy investorlarga berilgan imtiyozlar, sohaga oid qonunchilikning takomillashgani, mobil aloqaning hayotiy zaruratga aylangani bilan izohlasa bo‘ladi.

32 milliondan oshiq aholi uchun 5ta mobil operator xizmat ko‘rsatib kelmoqda.

Aholida tanlov imkoni bor, o‘zi xohlagan kompaniyasiga ulanib, mobil aloqadan foydalanadi. Abonentga to‘lovlar, xizmatlarni boshqarish kabi ko‘plab operatsiyalarni mustaqil bajarish imkoniyati yaratilgan. 32 milliondan oshiq aholi uchun 5ta mobil operator xizmat ko‘rsatib kelmoqda.

Maqolamizda kompaniyalarning alohida xususiyatlari emas, ular tomonidan ko‘rsatilayotgan xizmatlardagi ayrim nomutanosibliklar haqida to‘xtalamiz.

«UNITEL» va «Beeline» nomlari O‘zbekistonning har bir fuqarosiga tanish desak, mubolag‘a bo‘lmas. «UNITEL» mobil xizmatlarni rivojlantirish borasida katta tajribaga ega, ta’bir joiz bo‘lsa, otaxon kompaniyalardan biri.

Kompaniya 1996 yilda tashkil etilgan. Uning tijorat faoliyati 1997-yil 25-sentyabr kuni boshlangan. Hozirgi kunda kompaniya O‘zbekistonning aloqa operatorlari qatorida yetakchi o‘rinni egallab kelmoqda. 2017-yil natijalari bo‘yicha kompaniya abonentlarining soni 9 730 149 kishini tashkil qilgan.

Salkam o‘n millionga yaqin abonent kompaniya uchun avvalo mijozlar ishonchi, qolaversa, daromad degani. Biroq bugun shu abonentlarning barchasi kompaniyadan rozimi?

Kompaniyaning strategik rivojlantirish dasturlari bugungi kun talablariga javob beryaptimi? Kompaniya uchun mijoz talabi qanchalik ahamiyatga ega?

Afsuski, bu savollarga javob izlaganda bir qancha achchiq xulosalar kelib chiqmoqda.

Aloqa, axborotlashtirish va telekommunikatsiya texnologiyalari sohasida nazorat bo‘yicha davlat inspeksiyasining tahliliga ko‘ra, so‘nggi vaqtlarda «UNITEL» MChJ ko‘rsatayotgan mobil aloqa xizmatlarida ko‘plab kamchiliklarga yo‘l qo‘ymoqda.

Mobil aloqa abonentlaridan kelib tushgan murojaatlarning monitoringi va tahlili  natijasida boshqa operatorlarga nisbatan aynan «UNITEL»ning sifat ko‘rsatkichlari sezilarli darajada yomonlashgani aniqlandi.

Xususan, fuqarolar tomonidan kompaniya xizmatlari sifat ko‘rsatkichlari yomonlashuvi bo‘yicha 2016 yilda 224ta shikoyat kelib tushgan bo‘lsa, 2017-yilda bu ko‘rsatkich 863tani tashkil etgan, murojaatlar 385 foizga oshgan.

Qabul qilingan murojaatlarning 58,8 foizi mobil aloqa qamrovi va aloqadagi to‘xtashlarga, 23,8 foizi tarif rejalari va to‘lovlarini o‘zaro hisob-kitob qilishdagi xatoliklarga, 9,3 foizi mijozlarga xizmat ko‘rsatish va 6,2 foizi aholining bazaviy stansiyalarning ishlashiga noroziligiga to‘g‘ri keladi.

Bu murojaatlar va foizlardan kompaniyaning iste’molchilar huquqlariga va zimmasiga olgan qonuniy majburiyatlarga bo‘lgan munosabatini anglash qiyin emas.

Aytish o‘rinliki, fuqarolarning «UNITEL» MChJ mobil aloqa sifati yomonligiga oid shikoyatlari ulushi respublikadagi jami mobil aloqa operatorlari ko‘rsatkichiga nisbatan 45 foizni tashkil etadi.

Yana bir ma’lumot, 2017-yilda poytaxtdagi abonentlarining ham ushbu operatorga nisbatan asosli shikoyatlari sezilarli darajada o‘sgan.

2017-yilning 6-dekabridan 21-dekabrgacha bo‘lgan muddatda Toshkent shahri ko‘chalari bo‘yicha o‘tkazilgan benchmarking test natijalariga ko‘ra barcha mobil aloqa operatorlarining qamrov sifati bo‘yicha eng yomon ko‘rsatkich «UNITEL» tarmog‘ida qayd etildi.

Ajablanarli holat, shundaymi? Poytaxtda vaziyat bunday bo‘lsa, kompaniyaning boshqa hududlaridagi mobil aloqa xizmati qanday ahvolda?

Savollarga faktlar asosida javob topamiz. Ma’lumot uchun, respublikamizdagi mavjud aholi maskanlarini kompaniya faqatgina 18,1 foiz 3G qamrovi bilan ta’minlagan, 68 foiz aholi maskani 2G qamrovida qolib ketgan.

Mazkur raqamlarning o‘zidan ham kompaniyaning aholisi kam bo‘lgan hududlarga yetarli darajada e’tibor bermayotganligini tushunish qiyin emas. Demak, operator o‘z tarmog‘ini nazorat qilmaydi.

Nazoratsizlik, loqaydlik hech kimga yaxshilik keltirmasligi aniq.

Qizig‘i, odamlarni hayotning yorqin tarafida bo‘lishga undayotgan kompaniya o‘z abonentlarini ma’lum muddatga aloqasiz qoldirishgacha borib yetmoqda.

Xususan, «UNITEL» 2016-yil 23-yanvarda butun Farg‘ona viloyatini (soat 13:58 dan 17:01 gacha) 3 soat 3 daqiqaga, 2017-yil 7-iyulda butun Xorazm viloyatini (soat 11:00 dan 12:25 gacha) 1 soat 25 daqiqaga aloqasiz qoldirdi.

Kompaniya tomonidan baza stansiyalari zaxira elektr ta’minoti bilan to‘liq ta’minlanmaganligi sababli 2017 yilda 2016-yilga nisbatan aloqadagi to‘xtashlar soni sezilarli oshgan.

Huquqiy jihatdan olganda aholini mobil aloqasiz qoldirish O‘zbekiston Respublikasining bir qancha qonunlari talablarining buzilishiga olib keladi.

Emas oson bu maydon ichra turmoq. Hazrat Navoiy tomonidan aytilgan bu so‘zlarni mobil kompaniyalari orasida kuzatilayotgan keskin raqobatga nisbatan ham qo‘llasa bo‘ladi. Raqobatning shunisi yaxshi, doimiy izlanishga, intilishga undaydi.

Bugungi zamon tili bilan aytganda, novatorlik va innovatsiya bilan birga insonlarning roziligini olish — muvaffaqiyat degani.

Shu ma’noda «UNITEL» tomonidan o‘z abonentlarining murojaatlariga beparvo munosabatda bo‘linayotgani kishini o‘ylantirmay qolmaydi.

Ma’lumotlarga ko‘ra, kompaniyaning «Call Center»iga har oyda deyarli 800 000dan ortiq qo‘ng‘iroqlar amalga oshiriladi, biroq ularning o‘rtacha 45 mingga yaqini operatorlar tomonidan qabul qilinmaganligini qanday izohlash mumkin?

2017-yil yakunlariga ko‘ra, inspeksiya tomonidan kompaniyaga aniqlangan kamchiliklar, aloqadagi uzilishlar hamda mobil aloqa xizmatlari sifatining yomonlashgani yuzasidan 14ta ko‘rsatma berilib, kamchiliklarni bartaraf etish va mobil aloqa xizmatlari sifatini qonun talablari darajasiga yetkazish so‘ralgan.

Shuningdek, me’yoriy-huquqiy hujjatlar va litsenziya kelishuvlari talablari buzilganligi uchun kompaniyaning 5 nafar mas’ul rahbarlariga ma’muriy javobgarlik choralari qo‘llanilgan.

Yuqorida ko‘rsatilgan haqqoniy raqam va faktlardan xulosa qilib shuni aytish mumkinki, kompaniya yo‘l qo‘yilgan qo‘pol xato va kamchiliklarni o‘z vaqtida bartaraf etishga ikkinchi darajali vazifa sifatida qaramoqda.

Tashvishlanarlisi, kompaniya ijtimoiy tarmoqlarda iste’molchilar tomonidan bildirilayotgan haqli e’tirozlar, turli idoralar tomonidan berilayotgan ko‘rsatmalarga panja ortidan qarashda davom etmoqda.

Qonun va me’yoriy-huquqiy hujjatlar, litsenziya talablari buzilishining tizimli xarakter kasb etayotgani, avvallo, kompaniyaning obro‘ va nufuziga salbiy ta’sir ko‘rsatmasdan qolmaydi. Qolaversa, bu kabi holatlar iste’molchilar manfaatlariga ham ziddir.

Qonunga zid harakatlar esa hech kimni javobgarlikdan ozod qilmaydi.

Xulosa o‘rnida, «Beeline»ni yana bir marotaba hayotning yorqin tarafida bo‘lishga chaqiramiz va undaymiz.

K.Avulov, Aloqa, axborotlashtirish va telekommunikatsiya texnologiyalari sohasida nazorat bo‘yicha davlat inspeksiyasi radioaloqa, radioeshittirish va televideniye bo‘limi boshlig‘i