Yaqinda bir do‘stimiz xavotirini aytib qoldi: bakalavr bosqichida tahsil olayotgan farzandi magistraturani xorijda o‘qimoqchi ekan.

— Buning nimasi xavotirli, so‘rayman undan.

— O‘g‘limning chetda ta’lim olishiga qarshi emasman, faqat o‘sha yoqlarda qolib ketishini istamayman, deydi u.

Ha, yoshlar uchun xorijda ta’lim olish imkoniyati ancha kengaygan. Jamg‘armalar, grantlar, stipendiyalar, xalqaro universitetlarning hamkorlik dasturlari orqali ko‘plab yoshlarimiz chet elda o‘qishga muvaffaq bo‘lishmoqda.

Ta’lim olish, ishlash uchun chegaralar deyarli qolmagan. Migratsiya — tabiiy jarayon. Xorijda ishlaydigan, biznes yuritadigan yurtdoshlarimizning ham iqtisodiyotimizga foydasi bor. Kamida valyuta kirib keladi. Albatta, kuchli kadrlarning, aql egalarining ona yurtida emas, xorijda ishlashi biroz alamli. Chunki o‘zimiz ham muhtojmiz bunday kadrlarga.

«Umidchi»larning hafsalasi nega pir bo‘lgandi?

O‘tgan asrning 90-yillari oxirlari va 2000-yillarning boshlarida «Umid» jamg‘armasi orqali yuzlab yoshlar AQSh, Yevropa, Yaponiya, Janubiy Koreya va boshqa rivojlangan mamlakatlarning yetakchi universitetlarida ta’lim olgandi.

«Umidchi»lardan biri, Raqamli rivojlanish vaziri Sherzod Shermatov chet elda ta’lim olgan yoshlarning ayrimlari O‘zbekistonga kelgandan keyin turli sabablar bilan davlat ishini tashlab, hatto chet elga qaytib ketib qolishganini aytgandi.

— Birinchidan, «umidchi»lar o‘qishni bitirib kelgach, aksariyat hollarda ularni mutaxassisligi va xohishiga qarab emas, balki komissiyaning qaroriga qarab ish joylariga taqsimlangan. Masalan, Fond bozorida derivativlarni boshqarishni o‘qib kelgan mutaxassis viloyat hokimiyatiga jo‘natilgan...

Ikkinchidan, «umidchi» borgan ishxonasida oylik maosh pastligi, sharoit yo‘qligi esa oilani halol boqish uchun boshqa ish izlashga undagan. Bundan tashqari, uni mutaxassis sifatida qabul qilmasdan, balki o‘ziga xavf sifatida ko‘radigan rahbarlarga duch kelgani esa eng katta salbiy holatlarning yuzaga kelishiga sabab bo‘lgan. Bunday «rahbar»lar tufayli boshida juda katta niyatlar bilan O‘zbekistonga qaytib kelib, mamlakatimiz rivojiga chin dildan o‘z hissasini qo‘shmoqchi bo‘lgan ko‘pchilikning umidi puchga chiqqan.

Hozirgi kunda davlat ishida faoliyat yuritib kelayotgan va yuqori lavozimlarga ko‘tarilgan «umidchi»larning omadi aynan u ishlayotgan joyida uni mutaxassis sifatida qadrlaydigan rahbarga uchraganidir. Bunday rahbarlar ularga qo‘shimcha sharoit ham yaratib bergan va imkoni boricha qo‘llab kelgan.

Birinchi Prezidentimiz tashabbusi bilan tuzilgan «Umid» jamg‘armasidan ham umidlar katta edi, lekin joylardagi ijrochi «rahbar»larning mas’uliyatsizligi va ba’zi holatlarda haqiqiy zararkunandaligi tufayli, shuncha sarmoyalar evaziga shakllangan tayyor yuqori malakali kadrlar davlat xizmatini tashlab ketishlariga sabab bo‘lgan, — deya qayd etgandi Sherzod Shermatov.

Garchi, davlat jamg‘armasi orqali chet elda o‘qib qaytgan «umidchi»lar bilan ishlashda shu kabi xatolarga yo‘l qo‘yilgan bo‘lsa-da, bu tizim baribir o‘zini oqlagan edi.

Ta’limga kiritilgan har qanday sarmoya o‘z mevasini beradi. Buni mamlakatimizga qaytib, yurt rivoji uchun astoydil bel bog‘lagan «umidchi»larning bugungi kunda qator vazirlik va idoralarni boshqarayotganidan ham ko‘rish mumkin.

Shaxsiy kuzatuvlarga ko‘ra, so‘nggi yillarda xorijda o‘qib, ishlab, tajriba  orttirib qaytib kelayotgan yoshlarimiz soni ham kam emas.

Misol uchun, «Amazon»da ishlab, Nukusga qaytib kelgan Beknazar Abdukamolov startap loyihasiga «Facebook»dan 3 million dollar jalb qilgandi. Bugungi kunda uning aktivlari 15 million dollarga baholanmoqda.

Facebook va EPAM kabi bir qator yirik kompaniyalarda ishlab, orttirgan tajribalarini yurt ravnaqi, xalqimizning farovonligi uchun qo‘llab kelayotgan Nuruddin Iminoxunovni ham misol keltirish mumkin.

O‘zbekiston tarixida kuzatilmagan voqelik

«Umid» va «Iste’dod» fondlarining tajribalaridan foydalangan holda, ularning vazifalarini zamonaviy talablarga mos ravishda davom ettirish uchun 2018 yili «El-yurt umidi» jamg‘armasi tashkil etildi. Shu bilan O‘zbekiston yoshlarining xorijda tahsil olishi bo‘yicha yangi to‘lqin paydo bo‘ldi.

Hozirgi vaqtda dunyodagi «top» oliygohlarda 1,5 mingdan ziyod talabalarimiz tahsil olmoqda. Bu O‘zbekiston uchun tarixda kuzatilmagan voqelik. 

O‘tgan 25 yil ichida davlat hisobidan 800 nafar yoshlar xorijga o‘qishga yuborilgan bo‘lsa, birgina «El-yurt umidi» jamg‘armasi orqali so‘nggi 7 yilda 3 barobar ko‘p o‘g‘il-qizlarimiz bunday imkoniyatga ega bo‘ldi.

O‘zbekistonning «oltin fondi»

Prezidentning yaqinda qabul qilingan farmoniga (PF-61-son, 26.03.2025 y.) ko‘ra, 2025 yildan «El-yurt umidi» jamg‘armasining yangi stipendiya yo‘nalishi sifatida «Yorqin iste’dod» loyihasi joriy etiladi va ushbu yilda loyiha uchun 300 milliard so‘m ajratiladi.

«El-yurt umidi» jamg‘armasi orqali xorijiy mamlakatlarda ta’lim olib qaytgan stipendiatlar milliy kadrlar zaxirasiga to‘g‘ridan-to‘g‘ri kiritiladi hamda ular davlat organlari, tashkilotlari va muassasalariga tanlovsiz ishga olinadi.

Bir so‘z bilan aytganda, chet elda ta’lim olgan yoshlar vatanimizda o‘z sohasi bo‘yicha yuqori maoshli ish bilan ta’minlanadi. Buning uchun «Mamlakat oltin fondi hamjamiyati» tuziladi. U orqali iqtidorli yoshlar yagona platformada birlashtiriladi.

Shuningdek, 2025-yil 1-iyundan:

• nufuzli xalqaro reyting tashkilotlarining yuqori 100 talik ro‘yxatiga kiritilgan xorijiy oliy ta’lim tashkilotlarida ilmiy daraja (PhD va unga tenglashtirilgan boshqa ilmiy daraja) olgan 35 yoshgacha bo‘lgan mutaxassislarga uy-joy sotib olish uchun uy-joy joylashgan hududdan kelib chiqib, o‘n yil muddatga BHMning 2 150 baravarigacha miqdorda foizsiz ssuda ajratiladi;
• nufuzli xalqaro fan olimpiadalari g‘olib va sovrindorlariga to‘lanadigan bir martalik pul mukofotining amaldagi miqdorlari 5 baravarga oshiriladi (avval 14 ming dollar atrofida edi, endi 70 ming dollardan oshadi).

Nomdor universitetlarda o‘qish qanchaga tushadi?

Harvard, Yale, Princeton, Columbia kabi «Pechak ligasi»ning eng zo‘r universitetlarida o‘qish bir talabaga yiliga o‘rtacha 85.000 dollarga aylanadi. Bu taxminan 1 milliard 70 million so‘m degani.

Demak, davlatimiz xorijga yuborilayotgan talabalarning o‘qishi uchun shuncha xarajatni o‘z zimmasiga oladi.

Bundan tashqari, O‘zbekistonda yangi 6 bosqichli Milliy dastur ham ishga tushadi. Bu dastur orqali dastlab 3000 nafar iqtidorli o‘quvchi tanlab olinadi. Ularga Prezident va ixtisoslashgan maktablardan 208 nafar maslahatchi biriktiriladi. O‘quvchilar Renessans oromgohida yil davomida 3 haftalik intensiv o‘quv kurslarda o‘qitiladi. Yaxshi natija ko‘rsatgan 40 nafari «Pechak ligasi» universitetlariga tajriba almashish uchun yuboriladi.

Inson qadri

Ilgari oliy ta’limda 1 ta o‘rin uchun kamida 10 nafar yigit-qiz kurash olib borar edi. Qisqa davrda oliygohlar soni 3 barobar oshirildi. Tizimda qamrov 42 foizga yetdi. Xotin-qizlarga kontrakti davlat tomonidan qoplab berilayotgani hisobiga talaba qizlar soni 11 karra ko‘paydi.

«O‘zbekiston – 2030» strategiyasiga ko‘ra, 2030 yilga borib yoshlarning kamida 50-60 foizini oliy ta’lim bilan qamrab olish ko‘zda tutilgan.

O‘zbekiston — iqtidorli va tirishqoq yoshlarga boy mamlakat. Davlatimiz xorijda o‘qish ishtiyoqidagi hech bir yigit-qizga to‘siq bo‘lmaydi, aksincha, ularni qo‘llab-quvvatlaydi. Ishonchimiz komil, O‘zbekistonning iste’dodli yoshlari o‘z bilimi bilan jahonni zabt etishadi. Ota-onalar ham farzandlarini qo‘llashda davom etishsa, bu marraga tezroq erishamiz.

Qolaversa, hozir davlat organlari va tashkilotlarida ham salohiyatli kadrlar qadrlanadi, past oylik maosh bilan ular davlat ishidan bezdirilmaydi. Avvalgi davr bilan yeru osmonchalik farq bor bu masalada. Shunday ekan, bexavotir xorijda o‘qing va yurtga qaytib, yaqinlaringiz bag‘rida o‘zingiz uchun sevimli, jamiyat uchun foydali ishingiz bilan shug‘ullaning.