9 август — Халқаро эгизаклар куни.

Истанбулдаги хиёбонлардан бирида ўрта ёшлардаги аёл уч нафар болага мўлжалланган махсус аравачада чамаси 2-3 ойлик чақалоқларни сайр қилдириб юрибди.

Бироздан кейин у мен ўтирган ўриндиқ ёнига келиб ўтиради. Менинг у билан гаплашгим келди. «Икизми?» дейман (туркчада бир-икки эшитганман, ўз сўзимиз шундай ўзгартириб айтилади деб ўйлайман). Аёлнинг негадир аччиғи чиқади. Кўрмаяпсанми дейди. Мен ҳайрон қоламан. Чақалоқлар бир-бирига ўхшаш, кийимлари ҳам бир хил (бирида пушти ва иккитасида мовий рангда эканлигини айтмаса).

«Абла» (опа) дейман, мен яқинда келганман, бирор ўринсиз гапирган бўлсам, узр. Суҳбатдошим бироз сокинлашади. «Икиз дейил, учиз!» дейди у дона-дона қилиб таъкидлаб. Шунда «иккилик эмас, учлик» деётганини тушунаман.

«Бизда учталиги ҳам, тўртталиги ҳам эгиз, эгизак деб айтилади» дегим келдию, индамадим. Чақалоқлар аёлнинг набиралари экан. (Шу куни набира — «торун» деб айтилишини ҳам билдим). «Бирданига тўрт бола туғилса-чи» сўрайман ундан. «Тўртиз деб айтилади». Энди у ҳайратланарди...

Демак, ўзимиз Ҳасан-Ҳусан, Фотима-Зуҳраларимиз ҳақида ишлатадиган «эгизак» сўзи турк тилидан, «икиз» сўзидан олинган экан.  Форс тилидан олинган «-ак»  қўшимчаси эса афтидан, кейинроқ қўшилган.

Шу жойида яна бир воқеа ёдга тушди. Ўтган йили августнинг сўнгги ҳафтаси эди. Сурхондарёда, Ҳайратон кўпригидаги чегара-ўтиш постида Афғонистонни тарк этаётган оилалар билан суҳбат ўтказадиган бўлдик.

Бир хоним уч қизини ўйлаб ватанидан чиқиб кетишаётганини айтар экан, 6-10 ёшлар орасидаги қизалоқларга ишора қилди. Кейин қизчаларнинг каттароқларига қараб «булар дугона» деди. Ўзимча форс тилида гаплашаяпману, тилни мукаммал билмаслигимни ҳамон илғамаяпман. Бирор қариндошининг қизини ҳам бирга олиб кетаётган бўлса, ўзининг учунчи қизи қани деб ҳам ўйлайман. У юзимдаги ифодадан ниманидир англамаётганимни тушунди шекилли: «Заҳро менга кетган, дугонаси эса дадамизга ўхшайди». Бўйи ҳам, юз тузилиши ҳам бир-бирига мутлақ ўхшамаган, бири оқишдан келган, бошқаси қорамағиз қизалоқлар эгизак экан. Қизиғи, бизда хотин-қизлар ўртасидаги дўстлик, ўртоқликни англатадиган «дугона» сўзи форсийда эгизак сўзидан олинган экан. «Ду» дегани эса икки деб таржима қилинади.