Tarix azaldan barchani qiziqtirgan va o‘ylantirgan mavhumlik. Tangalarni uning kichik bir parchasi desak adashmagan bo‘lamiz. Tarixning ilk tangalari qachon yaratilgan va uning narxi qancha, shu haqida hech o‘ylab ko‘rganmisiz?

Numizmatika fani tangalarni o‘rganuvchi fan bo‘lib, tangashunos olimlarning aniqlashicha, Lidiya davlati dunyodagi eng qadimgi tangalarni zarb qilgan davlat hisoblanadi. Elektrum deb nomlangan oltin va kumush aralashmasidan yasalgan bu ilk tangalar miloddan avvalgi 600-yillarda hozirgi Turkiya mamlakatidagi Lidiya qirolligida zarb qilingan.

 «Sent-Gaudens» oltin qo‘sh burguti tangasi

1933-yilda zarb qilingan AQShning 20 dollarlik oltin tangasi. 1933-yilda 445,5 ming nusxasi zarb qilingan, lekin ularning hech biri rasman tarqatilmagan va ikkitasidan tashqari hammasini eritib yuborish buyurilgan. Biroq, yana 20 tasi o‘g‘irlangan va kolleksiya to‘plovchilar qo‘liga tushgan.

2002-yilda 7,59 million AQSh dollariga sotilgan (2022-yil holatiga ko‘ra 12,2 million dollarga ekvivalent) – bitta AQSh tangasi uchun auksionda to‘langan ikkinchi eng yuqori narx. 2021-yil iyun oyida kim oshdi savdosida noma’lum xaridorga yana 18,8 million AQSh dollariga sotildi va bu tarixdagi eng qimmat tangaga aylandi.

«Oqayotgan sochlar» tangasi

AQSh federal hukumati tomonidan chiqarilgan birinchi dollar tangasi edi. Tanga 1794-va 1795-yillarda zarb qilingan. Uning o‘lchami va vazni butun Amerikada savdoda mashhur bo‘lgan ispan dollariga asoslangan edi. 1794-yil boshida o‘ymakor Robert Skot kumush dollar uchun dizaynlarni tayyorlashni boshladi. Shotlandiyaning dastlabki dizaynida Ozodlik byusti tasvirlangan, uning orqa tomonida esa 1792 yilgi tangalar to‘g‘risidagi qonun talab qilingan burgut tasvirlangan.

Ushbu tanga 2013 yilda 10 ming dollardan ortiq narxga sotilgan.

«Liberty Head nikel»   

Ushbu tanga 1913-yilda Amerika Qo‘shma Shtatlari zarbxonasi tomonidan ruxsat etilmagan juda cheklangan miqdorda ishlab chiqarilgan, o‘sha paytda uning narxi 5 sent bo‘lgan. 1972-yilda besh sentlik tanganing bir nusxasi 100 000 AQSh dollarga, 1996-yilda yana bir namuna 1 million AQSh dollaridan ko‘proqqa, 2004- yilda xususiy sotuvda 3 million AQSh dollariga, 2010 yilda kim oshdi savdosida 3,7 million dollarga sotilgan.

 Brasher Dublunlari

1787-yilda va undan keyin xususiy ravishda zarb qilingan, o‘n olti dollarlik noyob Amerika dubluni. Brasher Nyu-Yorkning taniqli fuqarosi edi va u shtat uchun mis tangalar zarb qilish taklifini kiritdi. Nyu-York tanga zarb qilish bilan shug‘ullanmaslikka qaror qilgan bo‘lsa-da, Brasher bir nechta oltin tangalar ishlab chiqarishni davom ettirdi, ular hozir Brasher Dublunlari deb nomlanadi.

Ushbu tanga 2011-yilda 7,4 million dollarga sotilgan.

«Bowed Liberty»  

Ushbu tanga 1804-yilda AQSh zarbxonasi tomonidan zarb qilingan dollar tangasi bo‘lib, hozirda ularning o‘n beshtasi borligi ma’lum Ular birinchi bo‘lib Edmund Robertsning Siam va Maskatga sayohatlari chog‘ida diplomatik sovg‘a sifatida ishlatiladigan maxsus tanga to‘plamlarida foydalanish uchun yaratilgan.

Ushbu tanga kim oshdi savdosida 4,1 million dollarga sotilgan.

Umaviylar xalifaligi oltin dinori

Dunyodagi eng qimmat tanga bo‘lgan bu oltin dinor 2011-yilda 6 million dollarga Morton va Eden tomonidan sotilgan. Ushbu tanga 723-yilda oltindan zarb qilingan.

Ko‘rib turganimizdek, tarixning eng noyon namunalari sifatida saqlanib qolgan ushbu tangalarning narxi ham biz o‘ylaganimizdan ancha yuqori. Ular nafaqat, tarixdan so‘zlaydi, balki o‘zining betakrorligi bilan ham kishini qiziqtirib qo‘yadi.