Яқинда жисмоний шахсларга қимматбаҳо металлдан иборат олтин ёмбилари ва тангалари билан боғлиқ бўлган «айрим ишлар»га рухсат берилганлиги яна «Ўзбекистон дўстлари»ни ташвишга солган кўринади. Уларнинг айримлари «бундай ишнинг қилиниши натижасида мамлакат олтин захиралари камаяди ҳамда бу давлат ва халқнинг камбағаллашувига олиб келади» деган тарзда «ҳамдардлик»ликларини билдиришмоқда.

Назаримда, бундай хулосага келиб, «дўст»ларим мўлжалга нақ «аниқ» урган кўринишади. Ҳақиқатан ҳам, сиртдан қаралганда, «Кимнинг ихтиёрида олтин захираси кўп бўлса, у бой бўлади», деган «фалсафа»га «оддий халқ» лаққа тушиб, ишониши — турган гап.

Лекин ҳақиқатан ҳам шундайми? Иқтисод илмининг оддийгина «олтин қоида»лари бунга нима деб жавоб беради? Мана у жавобларнинг айримлари:

1. У ёки бу мамлакатда олтин захираларининг катта миқдорда «уйиб» қўйилганлиги шу мамлакат ва халқнинг бойлигини кўрсатувчи — «барометр» эмас. Унинг бундай тарзда ҳаракатсиз турганлиги бошқа металлнинг «уйиб» қўйилганлигидан асло фарқ қилмайди.
2. Давлат ва халқни бой қилмоқчи бўлса, «олтин захира»си ҳам бир чеккада «ёнбошлаб» ётмасдан, «ишлаш»и керак. Уни «ишлатиш» эса — бу бир санъат. Ҳамма ҳам бу «бахт»га сазовор бўлолмайди. Журъат ҳам қилолмайди. «Ишлатаман!» деб, «олтин захираси»дан ажралиб қолганлар — қанча. У, аввало, «калла»ни ишлатишни, пухта ҳисоб-китоб ва амалга ошмаслик эҳтимоли нолга интилувчи башоратни тақозо этади. Шунга қодир бўлсанг, марҳамат «олтин захираси»га тинчлик бермагин. Уни «ишлатавер»!
3. «Олтин захираси»ни ҳамма вақт ҳам «ишлатиб» бўлмайди. Унга нисбатан талаб ортган ва баҳо кўтарилганда шу «иш»ни қилиш мумкин. Улар эса доим ҳам содир бўлавермайди. Бунда фурсатни бой бермаслик муҳим аҳамиятга эга.
4. Қайси «вариант» мақбул: давлат қўлининг «калта»лиги, аҳолининг камбағаллашуви ва «олтин захира»ларининг ишлатилмасдан «босиб» ётилганлигими ёки уни ишлатиб, давлат «бел»ининг бақувват қилинганлиги ва аҳоли фаровонлигининг яхшиланиши?
5. Олтин — бу умумэътироф этилган «пул». Шу маънода унинг тангадан фарқи — йўқ. Танга эса доим «айланиши» керак. Зеро, унинг иқтисодий (молиявий) табиати, шак-шубҳасиз, шуни тақозо этади. Олтинни «айлантириш» йўли эса, уни «ишлатиш»дир...

Р.S. «Дўст»ларимизнинг мамлакатимиз олтин захирасини ишлатилаётганлигига нисбатан «ғамхўрлик»у «ҳамдардлик»лари менга, беихтиёр, қуйидагиларни эслатди: ёшлигимда (бундан 50 йил бурун) қўшни қишлоқда теварак-атрофда «энг бой» саналган бир «бобо» (исмлари ҳамон ёдимда — фақат уни айтолмайман) бўларди; ул зот қаҳратон қишда ҳам, жазирама ёз иссиғида ҳам «қирчанғи» эшагининг устидан тушмас, олдидаги бир сурув (сон-саноқсиз) қўйини кечаю кундуз боқиш — «парваришлаш» билан банд эди; уларнинг бирортасини ҳеч кимга, ҳатто фарзандлари тугул ўзига ҳам «раво» кўрмасди; усти янги тўн ёки оёғи янги этик «кўрган»лигини эслолмайман; бирор марта ҳам қўйларидан бирини сўйиб, «жиз-кабоб» қилиб, маза қилиб ебди, деган гапни эшитмаганман; ҳатто бошқа хонадонлардаги текин тўй-марака ошини ҳам шошиб-пишиб истеъмол қилар ва ўшанда ҳам хаёли қўйларида бўларди; «бобо» шундай кунлардан бошқасини кўрмасдан бу «бевафо» дунёдан «ўтди»; ундан сўнг эса унинг қўйларига бир «касал» тегди-ю, ҳаммаси «қирилди- кетди»; қўйлар — ҳеч кимга насиб этмади...

Хулоса чиқариш эса — яна Сиздан.

Тоҳир МАЛИКОВ,

иқтисод фанлари доктори,

профессор