Nima uchun Pluton sayyora emas?

Qadim zamonlarda osmonda ko‘rinadigan harakatlanuvchi yulduzlarga sayyora deb nom berilgan. Yunon tilidan so‘zma-so‘z tarjima qilinganda bu atama "darbadar" yoki "sayyor" degan ma’noni anglatadi. Yunon astronomlari osmon jismlarini kuzata turib, yettita sayyorani aniqladilar.
Iogann Kepler, Galileo Galiley va Nikolay Kopernikning kashfiyotlari koinot g‘oyasini o‘zgartirdi - u geliotsentrik bo‘ldi. Sayyoralar Quyosh atrofida orbitada aylanadigan jismlar deb atala boshlandi. Bir necha asrlar o‘tgach, bu ta’rifga sayyoralar tasnifi qo‘shildi: astronomlar ularni katta va kichik, Yer tipidagi va ulkan sayyoralarga bo‘lishdi.
2006-yilda Xalqaro Astronomiya Ittifoqi (MAS) sayyoralarning rasmiy ta’rifini berdi. Bu ta’rif hozir butun dunyo astronomlari tomonidan qo‘llaniladi.
Quyosh tizimidagi ob’yekt faqat uchta mezonga javob bersa, sayyora hisoblanadi:
1. Yulduz atrofida aylanadi (bizning tizimimizda bu Quyosh).
2. Tortishish kuchi uning sharsimon bo‘lishiga olib keladigan darajada katta bo‘lishi kerak.
3. O‘z orbitasidan o‘xshash o‘lchamdagi boshqa jismlarni siqib chiqarish uchun tortishish kuchidan foydalanishga qodir.
Hozirda Quyosh tizimining 8 ta sayyorasi ushbu talablarga rasman javob beradi: Merkuriy, Venera, Yer, Mars, Yupiter, Saturn, Uran, Neptun.
Nima uchun Pluton birinchi marta sayyora hisoblangan, keyin esa yo‘q?
Pluton amerikalik astronom Klayd Tombo tomonidan 1930-yilda kashf etilgan. Ob’yekt sayyora hisoblangan, chunki u joylashgan kosmosda to‘qqizinchi sayyora borligi ilgari gumon qilingan edi. Galaktikaning umumiy tortishish kuchi buni ko‘rsatdi.
Xalqaro Astronomiya Ittifoqining 2006-yilgi qaroridan so‘ng, Pluton uchinchi mezonga javob bermasligi, ya’ni boshqa kosmik jismlarni o‘z orbitasidan siqib chiqarish uchun yetarlicha kuchli tortishish kuchiga ega emasligi ma’lum bo‘ldi. Natijada, Pluton mitti sayyora sifatida qayta tasniflandi.
Kaliforniya texnologiya institutining astronomiyasi professori Mayk Braun kabi zamonaviy tadqiqotchilar to‘qqizinchi sayyora mavjud deb hisoblashadi. U Neptundan tashqarida, Quyosh tizimining taxminiy tashqi chekkasi bo‘lgan Kuiper kamarida joylashgan bo‘lishi mumkin. Ammo olimlar hali hech qanday aniq dalillarga ega emaslar.
Izoh qoldirish uchun saytda ro'yxatdan o'ting
Kirish
Ijtimoiy tarmoqlar orqali kiring
FacebookTwitter