O‘zbekistonda yillik paxta yig‘im-terimiga har yili qariyb ikki million kishi jalb qilinadi. Xalqaro mehnat tashkiloti(XTM)ning yangi xulosalariga ko‘ra, mamlakat 2021-yilgi paxta ishlab chiqarish sikli davomida majburiy va bolalar mehnatiga barham berishga muvaffaq bo‘ldi.

Yetti yil avval O‘zbekistonda paxta sohasini isloh qilish jarayoni boshlanganidan beri taxminan ikki million bola bolalar mehnatidan, yarim million kattalar esa majburiy mehnatdan chetlashtirildi. XMTning 2021-yilgi O‘zbekistonda paxta yig‘im-terimi monitoringi bo‘yicha uchinchi tomon hisobotiga ko‘ra, terimchilar bilan o‘tkazilgan o‘n bir ming suhbatga asoslangan holda, 2021-yilgi paxta terimiga jalb qilinganlarning 99 foizi ixtiyoriy ravishda mehnat qilgan. Barcha viloyat va tumanlarda majburiy mehnat holatlari juda kam yoki umuman bo‘lmagan.

Taxminan bir foizi to‘g‘ridan-to‘g‘ri yoki qabul qilingan majburlash shakllariga duchor bo‘lgan. Ma’lumotlar shuni ko‘rsatadiki, respondentlarning 0,47 foizi mahalla vakillari (jamoa darajasidagi mahalliy amaldorlar) tomonidan ijtimoiy nafaqalar bilan bog‘liq to‘g‘ridan-to‘g‘ri yoki sezilgan tahdidlar haqida, respondentlarning 0,12 foizi esa ish beruvchilar tomonidan ish yoki ish haqini yo‘qotish bilan bog‘liq to‘g‘ridan-to‘g‘ri yoki sezilgan tahdidlar haqida xabar bergan.

Bu xulosalar Jahon banki bilan kelishuv asosida 2015-yildan buyon O‘zbekistonda paxta yig‘im-terimi monitoringini olib borayotgan XMTning uchinchi tomon monitoringi loyihasining eng so‘nggisidir.

Suhbatda qatnashgan paxta terimchilarining aksariyati 2020 yildan beri mehnat sharoitlari yaxshilanganini aytishdi. Faqat besh foizi shartlar o‘tgan yilga nisbatan yomonroq ekanini aytdi. Bu transport, oziq-ovqat, suvdan foydalanish, gigiyena va boshqa vositalar bilan bog‘liq.

Hisobotga ko‘ra, O‘zbekistondagi mehnatga layoqatli yoshdagi har sakkizinchi kishi paxta terimida qatnashgan, bu dunyodagi eng yirik ishga jalb qilingan. Terimchilarning 62 foizi xotin-qizlar bo‘lib, katta qismi qishloq fuqarolari edi.

«Hamkorligimiz yaxshi natijalar berdi – chunki 7 yildan so‘ng bu yilgi hisobot o‘zbek paxtasi bolalar mehnati va majburiy mehnatdan xoli ekanligini ko‘rsatmoqda», — dedi XMT Bosh direktori Guy Ryder. — «Endi O‘zbekistonda qo‘shimcha qiymat zanjiri bo‘yicha yuqoriga ko‘tarilish maqsadini amalga oshirish va to‘qimachilik va tikuvchilik sanoatida millionlab munosib to‘liq vaqtli ish o‘rinlarini yaratish imkoniyati mavjud».

XMT TPM loyihasining O‘zbekistondagi bosh texnik maslahatchisi Jonas Astrupning aytishicha, kuzatuvchilar O‘zbekistonda mehnat bozori demokratlashganidan dalolat beruvchi yangi o‘zgarishlar kuzatilmoqda.

XMTning 2021-yilgi O‘zbekistonda paxta yig‘im-terimi monitoringi bo‘yicha uchinchi tomon hisoboti 29-mart kuni e’lon qilinadi.