Olimlar qarg‘alarning yuqori aqliy qobiliyatlari haqida uzoq vaqtdan beri aytib kelishmoqda, ularni hatto «patli maymunlar», deyishadi. Ba’zi tadqiqotlar shuni ko‘rsatdiki, bu qushlar maymunlardan ham aqlli. Ular 30 tagacha sanay oladilar, odamlarning yuzlari va ovozlarini taniydilar, kerak bo‘lsa, ma’lum bir masalani yechishda begona jismlardan foydalana oladilar, murakkab boshqotirmalarni yecha oladilar. Masalan, qarg‘alar o‘tib ketayotgan mashinalar chaqishi uchun katta yo‘lga yong‘oq tashlashadi. Yaqinda o‘tkazilgan tadqiqotda olimlar bu qushlarning yuqori intellektual qobiliyatlarini ko‘rsatadigan yana bir xususiyatni aniqladilar – ular baland ovozda hisoblashlari mumkin, ya’ni «bir, ikki, uch ...» va hokazo. Bu qarg‘alar sanashni biladigan odamdan tashqari yagona jonzot ekanligini ko‘rsatadi. Bundan tashqari, olimlar ularning til modeli odamlarga o‘xshash bo‘lishi mumkinligini taxmin qilmoqdalar.

Inson tilining xususiyatlaridan biri shundaki, biz so‘zlarni narsalar bilan yoki ko‘rgan va eshitgan narsalar bilan bog‘laymiz. Misol uchun, agar biz beshta olma ko‘rsak, «beshta» deyishimiz mumkin. Biroq, hisoblashni o‘rganishdan oldin bolalar sonlarni ovoz chiqarib aytadilar, ya’ni «bir, ikki, uch, to‘rt, besh» yoki «bir, bir, bir... » va hokazo. Ushbu hisoblash bilan so‘zlar soni ob’yektlar soniga mos keladi.

Yaqinda o‘tkazilgan tadqiqot shuni ko‘rsatdiki, qarg‘alar ham bu qobiliyatga ega yoki hech bo‘lmaganda o‘rganishlari mumkin. Olimlar buni universitet laboratoriyasida boqilgan uchta qarg‘a bilan o‘tkazilgan tajriba davomida aniqlashga muvaffaq bo‘lishdi. Tadqiqotchilar ekranda ma’lum bir raqamni ko‘rishganda yoki ma’lum bir tovushni (gitara akkordi yoki baraban urishi) eshitishganda ularga bir-to‘rt marta «qag‘illash»ni o‘rgatishgan.

Scince jurnalida e’lon qilingan tadqiqotda ma’lum qilinishicha, qushlar vazifani bajargandan so‘ng, ya’ni ma’lum bir necha marta «qar-qar» qilgandan so‘ng, ekrandagi tugmachani bosib, tasdiqladilar. Vazifani to‘g‘ri bajarganliklari uchun qarg‘alar yemak oldilar. Aksariyat hollarda qarg‘alar vazifani to‘g‘ri bajarishdi, masalan, agar ular «3» raqamini ko‘rsalar, ular 3 marta «qag‘illashdi». Bu ular muammoning mantig‘ini tushunganliklarini ko‘rsatadi, ya’ni ular audio va video signallarni raqamlar bilan bog‘lay oladilar.

Qarg‘alar rejalashtirishi mumkin

Tadqiqotchilarning ta’kidlashicha, qarg‘alar ba’zan «4» raqamini ko‘rib, xato qilishgan. Ular uni yoqtirmaganligi aniq. Ba’zan ular to‘rt marta qichqirmasdan sinovni tugatish uchun tugmachani bosishdi. Qarg‘alarning sevimli raqami «1»  edi – ular vazifani tezda bajarishdi, chunki bu eng oson edi.

Shu bilan birga, tadqiqot mualliflari bitta qiziqarli nyuansni payqashdi

– qushlar tovush chiqarishdan oldin o‘ylashdi. Ya’ni, vazifani rejalashtirish uchun ularga biroz vaqt kerak edi.  

Nega qarg‘alar juda aqlli?

Eslatib o‘tamiz, yaqinda olimlar qarg‘alar aqlining yana bir xususiyatini aniqladilar – ular ilgari faqat odamlarga xos bo‘lgan rekursiv fikrlashga ega. Xususan, olimlar maymunlarda rekursiv fikrlash qobiliyatini topmaganlar.

Qanday qilib nisbatan kichik miyaga ega qarg‘alar maymunlardan aqlliroq bo‘lishi mumkin? Gap shundaki, qushlarning miyasi sutemizuvchilarga qaraganda ancha rivojlangan. Bir tadqiqot shuni ko‘rsatdiki, ular miyasida neyronlarning zichligi yuqori. Shuning uchun, ba’zi qushlar, masalan, to‘tiqush egalariga yaxshi ma’lum bo‘lgan aqliy qobiliyatlari bilan ajablantirishi mumkin.