Futbol bo‘yicha jahon chempionati ishtirokchilari haqidagi turkum maqolalarni saytimizda e’lon qilishda davom etamiz. Navbat Afrika qit’asining ilk yo‘llanmasini qo‘lga kiritgan Nigeriyaga!

Laqabi: «Superburgutlar», «Afrika braziliyaliklari».

Konfederatsiya: AFK.

Bosh murabbiy: Gernot Ror.

Sardor: Jon Obi Mikel.

Eng ko‘p o‘yin o‘tkazgan futbolchi: Vinsent Eneama (101).

To‘purar: Rashidi Yekini (37).

Stadion: «Abuja»

FIFA reytingida: 47 (2018-yil 17-may).

Ilk rasmiy o‘yin: Nigeriya – Serra-Leone 2:0 (Lagos, Nigeriya; 1949-yil 8-oktyabr).

Eng yirik g‘alaba: Nigeriya – Dagomeya (hozirgi Benin) 10:1 (Lagos, Nigeriya; 1959-yil 28-oyabr).

Eng yirik mag‘lubiyat: Oltin qirg‘oq (hozirgi Gana) – Nigeriya 7:0 (Akkra, Gana; 1955-yil 1-iyun).

Jahon chempionatidagi ishtiroki: 5 marta (1/8 final, 1994, 1998, 2014).

Afrika millatlar kubogidagi ishtiroki: 17 marta (chempion: 1980, 1994, 2013).

«Futbol vatani»

1960-yilda tashkil etilgan Nigeriyada fuqarolik urushlari va diniy ziddiyatlar kelib chiqishi natijasida sportga yetarlicha e’tibor berilmagan. Vaqt o‘tishi bilan aholi o‘rtasida futbolga qiziqish ortib bordi. Bugungi kunda dunyodagi eng iflos megapolislari (Lagos va Abuja shaharlari 1- va 3-o‘rinda) bilan mashhur mamlakat aholisi futbolni juda yaxshi ko‘radi va hatto o‘z mamlakatini sportning mazkur turining vatani deb bilishadi.

JChdagi debyut va muvaffaqiyat

Nigeriyada futbol 1970-yillarga kelib rivojlana boshladi va 1980-yilda mamlakat terma jamoasi ilk bor Afrika millatlar kubogini qo‘lga kiritdi. Ungacha ikki marta uchinchi o‘rinni olgan «superburgutlar» 1994-yilgacha yana uchta kumush va bitta bronza medaliga ega chiqishdi. Aynan 1994-yili Klemens Vesterxof murabbiyligida o‘z tarixida ikkinchi marta Afrika millatlar kubogini qo‘lga kiritgan jamoa AQShda o‘tgan jahon chempionatida nimchorak finalgacha yetib bordi. Guruh o‘yinlarini ijobiy natijalar bilan yakunlagan afrikaliklar Argentinani ortda qoldirib, nimchorak finalda Italiya terma jamoasiga qo‘shimcha bo‘limda imkoniyatni boy berishdi. O‘sha tarkibdagi Sandey Olise, Rashidi Yekini, Jey-jey Okocha, Jorj Finidi va Emmanuyel Amuneklar keyinchalik Yevropaning kuchli klublarida to‘p surishdi.

1996-yilga kelib Yohannes Bonfrere qo‘l ostida nigeriyaliklar jahon miqyosidagi dastlabki yirik sovrin – Atlanta olimpiadasi oltin medalini qo‘lga kiritishdi. Bu borada ular Afrika qit’asining dastlabki terma jamoasiga aylanishdi. Olimpiada bahslari «Chelsi» safida to‘p surgan Selestin Babayaro, antiqa sochi bilan mashhur Taribo Uyest, «Arsenal»da yulduzli davrini o‘tkazgan Nvankvu Kanu, Hollandiyada porlagan Tijani Babangidalarni yuzaga chiqardi. Ularning ichida eng asosiy yulduz, shubhasiz, Germaniya, Fransiya va Angliya stadionlarida olqishlarga ko‘milgan Jey-jey Okocha edi.

Keyingi jahon chempionatlari

1998-yilgi jahon chempionatida muxlislar ikki yil oldingi Atlanta olimpiadasi g‘oliblaridan ko‘proq natija kutishgan edi. Bora Milutinovich boshchiligidagi jamoa guruh bahslarini ko‘ngildagidek yakunlagan bo‘lsa-da, nimchorak finalda Daniyaga yirik hisobda yutqazdi.

Yaponiya va Koreyada bo‘lib o‘tgan chempionat oldingilariga qaraganda ancha omadsiz yakunlandi. «O‘lim guruhi»da Angliya, Shvetsiya va doimiy hamroh Argentina bilan bahs olib borgan «superburgutlar»ning parvozi bu safar guruh bahslaridayoq yakuniga yetdi.

Shundan so‘ng terma jamoa o‘yinida biroz pasayish kuzatildi. Garchi 2002, 2004, 2006-yillardagi Afrika millatlar kubogida bronza medallari qo‘lga kiritilgan bo‘lsa-da, qit’adagi yetakchilik boshqa terma jamoalarga berib qo‘yildi. Natijada Germaniyada bo‘lib o‘tgan jahon chempionati yo‘llanmasi ham boy berildi. Nihoyat 2013-yilda navbatdagi Afrika millatlar kubogi qo‘lga kiritildi va bir yil o‘tib Braziliyaga qit’a chempioni sifatida borishdi. Natijalar ham yomon emas: guruh o‘yinlarini muvaffaqiyatli yakunlagan «superburgutlar»ni bu safar Fransiya chorak finaldan mahrum etdi – 0:2.

2015 va 2017-yilgi qit’a birinchiliklarida saralash o‘yinlari bilan cheklangan nigeriyaliklar 2016-yilgi Braziliyada olimpiadasi bronza medallarini qo‘lga kiritishdi. Rossiyaga ham aynan olimpidada tajriba orttirgan va xalqaro o‘yin amaliyotiga ega bo‘lgan tarkib bilan borishadi.

Saralash bahslari

So‘nggi Afrika millatlar kubogi saralash bahslaridagi muvaffaqiyasizliklar nigeriyaliklarni ruhan sindirmadi. Ikkinchi bosqichdan ishtirokini boshlagan Sandi Olise shogirdlari Svazilendni ikki o‘yin natijasiga ko‘ra 2:0 hisobida taslim etishdi va yakuniy bosqichda Kamerun, Jazoir va Zambiya kabi anchagina kuchli raqiblarga duch kelishdi. Afrika terma jamoalaridagi faoliyati bilan mashhur bo‘lgan germaniyalik murabbiy Gernot Ror boshchiligida o‘tgan so‘nggi bosqichda super o‘yin ko‘rsatgan «superburgutlar» yakunda 14 ochko bilan guruh g‘olibiga aylandi va Afrika qit’asidan birinchi bo‘lib jahon chempionati yo‘llanmasini qo‘lga kiritdi.

So‘nggi beshta o‘yin

Asosiy yulduz

Asosiy yulduz sifatida terma jamoa sardori Jon Obi Mikel, yosh hujumchi Kalechi Ixeanacho yoki tinib-tinsimas Ahmad Musolarni ham ko‘rsatish mumkin. Ammo ularning «asosiy» bo‘lish omili «Chelsi» a’zosi Viktor Mozesnikidan kamroq. Mikelning yoshi o‘tgan, Kalechi juda yosh, Ahmad esa kuchli klublarda o‘zini ko‘rsatganicha yo‘q. Mozes garchi klubi safida yetakchi bo‘lmasa-da, terma jamoa safidagi obro‘si baland.

Viktorning hayotini bir tekis o‘tgan deb bo‘lmaydi. Mamlakatda yuz bergan fuqarolar urushi tufayli 11 yoshidayoq ota-onasidan yetim qolgan o‘smirni asrab olgan oila Angliyaga olib ketadi. O‘sha yerda futbol sirlarini o‘rganishni boshlagan Viktor ikki yo‘ldan birini tanlashi kerak edi: yo ingliz ruhoniysi bo‘lgan marhum otasining xotirasi uchun cherkov xizmatiga o‘zini bag‘ishlash yoki sevgan mashg‘uloti futbol bilan shug‘ullanish! Natija nima bo‘lgani hammamizga ma’lum.

Uning iqtidorini birinchi bo‘lib sezgan klub «Kristal Pelas» bo‘ldi. Yoshlar jamoasidagi debyut mavsumidayoq raqiblar darvozasini 50 bor ishg‘ol qilgan Viktor 17 yoshidayoq asosiy tarkib a’zosiga aylandi. Roberto Martinesning «Uigan»i orqali «Chelsi»ga kelgach murabbiylar Rafayel Benites ham, Joze Mourino ham unga ishonch bildirishmadi. Futbolchini ijaraga berishdi, hatto bir muddat «Liverpul»ga sotishni ham mo‘ljallashdi. Qiziq tomoni, ijarada ham o‘zini yaxshi tomondan ko‘rsata olmagan futbolchi hatto terma jamoaga ham chaqirilmay qo‘ydi. Barchasi Antonio Konte kelgach o‘zgarib ketdi. Uch himoyachi bilan o‘ynaydigan Kontega Mozes singari futbolchi kerak edi. Ularning hamkorligi kutilganidan yaxshiroq natija berdi. Konte pas berishni xush ko‘rmaydigan vingerdan himoyadan hujumga o‘tadigan o‘ng qanot himoyachisini yasadi.

Bu tajriba Ror murabbiyligida qanchalik natija berishi dargumon. U jamoasini 3-5-2 sxemsida o‘ynatishi ham qiyin masala. Ammo tajribali va xalqaro maydonda o‘zini yo‘qotib qo‘ymaydigan Mozesga asosiy tarkibdan joy berishi aniq. O‘z vaqtida asl vatanini deb Angliya terma jamoasida o‘ynash imkoniyatidan voz kechgan Mozes ham «superburgutlar» libosida jahon chempionatida maydonga tushishga qarshi bo‘lmasa kerak.

Raqiblar

Nigeriya terma jamoasi Rossiya maydonlarida ancha ter to‘kishiga to‘g‘ri keladi. Sababi ular bilan bir guruhda an’anaviy raqiblari – Argentina, Modrich va Rakitichning Xorvatiyasi va islandiyalik vikinglar o‘rin olgan.

Yessentukidagi «Istochnik» sihatgohini o‘zlariga baza sifatida tanlagan afrikaliklar guruh o‘yinlaridagi stadionlarga borish uchun ancha yo‘l bosishlariga to‘g‘ri keladi. Argentinaga qarshi o‘yin so‘nggi turda o‘tkazilishi ularga foyda berishi mumkin. So‘nggi tur ahamiyasiz bo‘lishi uchun Argentina ham dastlabki ikki turni o‘z foydasiga hal qilishi kerak albatta.

Lotin Amerikasining mazkur jamoasi bilan nigeriyaliklar ko‘p bora to‘qnash kelishgan. O‘zaro o‘yinlar tarixini boshlab bergan 1994 yilgi jahon chempionatida argentinaliklar hujumchisi Klaudio Kanijaning dubli o‘yin taqdirini hal etgan. Bir yil o‘tib Konfederatsiyalar kubogidagi o‘yin durang bo‘lgan bo‘lsa, 2002-yilgi jahon chempionatida Gabriyel Batistutaning goli yagonaligicha qolgan. JARdagi chempionat ham Maradona shogirdlarining kichik hisobdagi g‘alabasi bilan yakuniga yetgan. So‘nggi jahon chempionatida bir guruhdan o‘rin olgan raqiblar bahsi ancha qiziqarli kechib, unda bo‘lajak finalchilar g‘olib bo‘lishgan. Mazkur jamoalar ishtirokidagi o‘rtoqlik o‘yinlari ham juda qiziqarli kechadi. So‘nggi o‘yin Krasnodarda o‘tkazilib, unda afrikaliklarning qo‘li baland kelgan – 4:2.

Xorvatiya va Islandiya terma jamoalari bilan bo‘lajak janglar «superburgutlar» uchun ilk tarixiy-rasmiy o‘yinlar bo‘lishi kutilmoqda. Uzoq 1981-yilda «vikinglar»ga qarshi bo‘lib o‘tgan o‘rtoqlik o‘yini shimolliklarning g‘alabasi bilan yakunlangan.